Shkruan Zymer Mehani
Ilmi I. Kiçmari u lind më 5. 11. 1961 në Lladofc të komunës së Podujevës. Shkollën fillore e kreu në Sfeçël, ndërsa gjimnazin në Podujevë, më 1980. Studimet i filloi në vitin 1981 në SHLP të Prishtinës, në drejtimin: Gjuhë e letërsi shqipe, ku diplomoi më 7 mars 1984. Pas diplomimit, u sistemua mësimdhënës i gjuhës shqipe në SHFMU në Dumnicë dhe Llaushë. Në shtator 1984, kaloi në Llapashticë të Epërme, ku punoi deri në tetor 1993. Në atë kohë, për shkak të situatës politike, u largua nga Kosova dhe mërgoi në Gjermani, prej nga u kthye në në shtatort 2000. Në janar të vitit 2001, u emërua mësimdhënës i gjuhës shqipe në SHFMU “Dëshmorët e Kombit” në Podujevë, ku punoi deri në shtator 2010. Më pas kaloi në SHFMU “Ali Ajti” në Lladofc, ku punoi me ciklin e ulët deri më 2013. Pastaj kaloi në Sfeçël si mësimdhënës i gjuhës shqipe, ku punon aktualisht.
Në vitin 2010, Ilmiu i vazhdoi studimet në Fakultetin e Edukimit, që i përfundoi më 2012. Një vit më pas, po aty regjistroi Shkallën e Tretë të Studimeve, në drejtimin “Udhëheqje në Arsim”, të cilin e përfundoi me sukses dhe mori titullin Master. Gjatë karrierës si mësimdhënës, ka arritur rezultate të shkëlqyera me nxënësit, shumë prej të cilëve kanë vazhduar studimet në fakultete të ndryshme.
Ilmiu jeton në Podujevë me bashkëshorten e tij, Nazën, me të cilën ka tre fëmijë: Liridonin, Albulenën dhe Kreshnikun. Ai është bërë gjysh dhe ka pesë nipër: Aleksin, Anilin, Lorisin, Arianin dhe Arbërin, si dhe katër mbesa: Elizën, Amrën, Poemën dhe Andrrën.
Librat e botuar gjer më tani:
“Gjuha komunikuese e drejtorit me mësimdhënësit e shkollave fillore në komunën e Podujevës”. Tema e Masterit /Punim shkencor, SHB “TRENDI”, Prishtinë,2020;
”Familja Kiçmari”, (monografi), SHB, TRENDI”, Prishtinë, 2023; “Vargje zemre” (poezi), Printing press, Prishtinë, 2024, që është libri i tretë i tij.
2
Hyrje
Ilmi Kiçmari është një nga poetët, i njohur për ndjeshmërinë dhe thellësinë e ndjenjave që shpreh në krijimtarinë e tij. Vargjet e tij shquhen për tematikën e gjerë, përdorimin e stilistikës dhe figuracionit poetik, duke u shquar me një gjuhë që është e thjeshtë, por e pasur në domethënie.
Ky studim do të analizojë tematikën, motivikën, stilin, figuracionin poetik, metrin, gjuhën dhe mesazhin që përcjellin poezitë e tij.
Tematika dhe motivika
Poezia e Kiçmarit mbulon një gamë të gjerë temash, duke përfshirë:
- Dashurinë, që është një nga temat kryesore në krijimtarinë e tij. Ai eksploron thellësitë e ndjenjave të dashurisë, si dhe dhembjen që sjell ndarja. Në vargjet e tij, dashuria paraqitet si një forcë e fuqishme që mund të ndihmojë në kalimin e pengesave, por gjithashtu sjell dhimbje.
Shembuj:
“Sikur të mundem të fluturoj,/ të rrezatoj gjithandej dashuri.”
Këtu shprehet dëshira për t’i shpërndarë ndjenjat e dashurisë në të gjithë universin, duke theksuar intensitetin e këtyre ndjenjave. - Nostalgjinë: Kiçmari ndonjëherë reflekton mbi të kaluarën, kujtimet dhe momentet e bukura të jetës. Ai shpreh një ndjenjë nostalgjie për vendet dhe njerëzit që e kanë formuar atë.
Shembuj:
“Çdo natë, yjet më kujtojnë,/ ato ditë të bukura që kaluam.”
Në këtë varg, ai lidh yjet me kujtimet e së kaluarës, duke theksuar se ata janë një burim ngushëllimi dhe kujtimi. - Identitetin kombëtar: Në disa nga poezitë e tij, Kiçmari trajton temën e identitetit kombëtar dhe lidhjen me atdheun. Ai shpreh dashurinë për vendin e tij dhe ndjenjën e krenarisë për trashëgiminë kulturore.
Shembuj:
“O tokë e shenjtë, ti je në zemrën time,/ si një ëndërr që nuk shuhet kurrë.”
Këtu, poeti thekson lidhjen e thellë emocionale me vendin e tij, duke e konsideruar atë si një pjesë të pandashme të identitetit të tij.
Poezitë e Ilmi Kiçmarit, me tituj të tillë, si “Dëshmorit Ali Ajeti”, “28 Nëntori”, “Komandanti legjendar Zahir Pajaziti” dhe shumë të tjera, shprehin një gamë të gjerë ndjenjash dhe temash që lidhen ngushtë me historinë, atdhetarizmin dhe lirinë, që janë kryetemë dhe lajtmotiv i poezive të tij. Në vargjet e tij, ai shpesh nënvizon heroizmin e figurave të njohura kombëtare si Ismail Qemali, Adem Demaçi, Ali Ajeti, Zahir Pajaziti, Adem Jashari etj., duke i përshkruar ata si simbol të luftës për liri.
Shembuj:
Në poezinë “Ismail Qemali,” ai thekson rëndësinë e ditës së pavarësisë dhe përpjekjet për liri:
“Ku në Vlorë ngriti Famurin Kombëtar.”
Në poezinë “Bacë Adem Demaçit,” ai kujton sakrificat e heronjve të kombit:
“Me shokë formoi celulat e para.”
Në poezinë “Dëshmorit Ali Ajeti,” ai thekson besnikërinë dhe sakrificën e tij për liri:
“Tërë jetën punove / Për të shtrenjtën liri.”
Po ashtu, në poezinë “Komandanti legjendar Zahir Pajaziti,” ai e lavdëron guximin e komandantit:
“Me breshëri plumbash luftoi, / Derisa e dha frymën ky vigan.”
Një tjetër temë e rëndësishme është e drejta e fëmijëve, e cila trajtohet në pezinë “Fëmijët kanë të drejtë.” Në këtë poezi, Kiçmari nënvizon nevojën për të respektuar të drejtat e fëmijëve dhe lirinë e tyre.
Stili dhe figuracioni poetik
Stili i Kiçmarit është emocional dhe i drejtpërdrejtë, i cili shpesh krijon një lidhje të fortë me lexuesin. Gjuha e tij është e thjeshtë dhe e qartë, duke e bërë poezinë të lehtë për t’u kuptuar, por thellësisht të ngarkuar me ndjenja dhe domethënie.
Shembuj:
Në poezi si “Nënë Tereza,” ai përdor një gjuhë të thjeshtë për të shprehur respektin dhe admirim për figurën e njohur:
“Nënë Tereza / Është krenaria jonë.”
Vargjet e tij shpesh janë të ngarkuara me emocionalitet, siç tregohet në “Lulet e lirisë”:
“Çka i mundon ato lule / Qajnë për dëshmorët.”
Me fjalë tjera, stili i Kiçmarit karakterizohet nga një gjuhë e thjeshtë dhe e qartë, por me një thellësi të madhe në nënkuptim. Ai përdor figura të ndryshme poetike për të pasuruar mesazhin e tij, duke e bërë poezinë më tërheqëse dhe më emocionuese. - Metaforat: Kiçmari shpesh përdor metafora për të përshkruar ndjenjat e tij. Këto metafora e ndihmojnë lexuesin të ndiejë më thellë emocionet që ai shpreh.
Shembuj:
“Dashuria është një oqean pa fund,/ ku çdo valë sjell një kujtim.”
Në këtë varg, dashuria paraqitet si një oqean, duke simbolizuar pafundësinë e ndjenjave.
Pra, metaforat dhe simbolet janë të pranishme në mënyrë të theksuar në poezitë e poetit Kiçmari.
Shembuj:
Në poezinë “Jam i ri,” ai përdor metafora për të përshkruar dashurinë për atdheun dhe ndjenjat e tij:
“Për vend timin djeg dashuria / Sa e shtrenjtë qenka liria?!”
Në poezinë “Fëmijët kanë të drejtë,” figura e zogut simbolizon lirinë që fëmijët e kërkojnë:
“Fëmijët duan liri / Si zogu në qiell.” - Personifikimi: Ai përdor personifikimin për t’u dhënë jetë objekteve dhe ideve, duke i bërë ato më të prekshme dhe më të ndjeshme për lexuesin.
Shembuj:
“Kujtimet fluturojnë si zogj të lirë,/ duke sjellë tinguj të së kaluarës.”
Këtu, kujtimet paraqiten si zogj, duke theksuar lirinë e tyre dhe lidhjen e fortë me të kaluarën.
Metrika dhe gjuha
Metrika e vargjeve të poetit Ilmi Kiçmari luan një rol të rëndësishëm në krijimtarinë e tij, duke kontribuar në ritmin dhe muzikën e poezive të tij. Metri, që i referohet ndarjes së rregullt të tingujve dhe rrokjeve në poezi, është një nga elementët kryesorë që e diferencojnë poezinë nga proza. Në këtë tekst, do të shqyrtojmë karakteristikat e metrikës së vargjeve të Kiçmarit, duke u fokusuar në format e përdorura, ritmin dhe efektin emocional që ato krijojnë.
Karakteristikat e metrikës së Kiçmarit - Përdorimi i metrit të rregullt: Kiçmari shpesh përdor metra të rregullta, siç është katërrrokëshi, për të krijuar një ritëm të qartë dhe të njohur. Këto forma metrikore krijojnë një ndjesi harmonike dhe janë të lehta për t’u lexuar dhe recituar.
Shembuj:
“Çdo natë, yjet më kujtojnë”
“O tokë e shenjtë, ti je në zemrën time”
Në këto vargje, ritmi është i qartë, dhe përdorimi i katër rrokjeve kontribuon në muzikën e përgjithshme të poezisë. - Variacione të metrit: Ndërsa Kiçmari përdor metra të rregullt, ai gjithashtu eksperimenton me variacione metrikore. Kjo e bën poezinë e tij më dinamike dhe interesante, duke lejuar shprehjen e ndjenjave në mënyra të ndryshme. Variacionet ndihmojnë në theksimin e emocioneve dhe ideve në poezi.
Shembuj:
Vargje me një përzierje rrokjesh të shkurtra dhe të gjata, që ndihmojnë në krijimin e një ndjenje intensiteti, siç është kur ai flet për dashurinë ose dhimbjen. - Ritmi dhe muzikaliteti: Metrika e Kiçmarit kontribuon në ndërtimin e ritmit, i cili është një aspekt i rëndësishëm në poezi. Ai përdor variacione të ritmit për të pasuruar ndjeshmërinë e vargjeve të tij. Këto ritme krijojnë një atmosferë që ndihmon në përmirësimin e përjetimit emocional të lexuesit.
- Rima dhe përsëritja: Kiçmari shpesh përdor rimat për të forcuar strukturën e vargjeve të tij. Rima krijon një ndjesi harmonike dhe ndihmon në mbajtjen e vëmendjes së lexuesit. Përsëritja e disa frazave ose ideve gjithashtu është një teknikë që ai përdor për të theksuar ndjenjat dhe mesazhet e tij.
Shembuj:
“Dashuria është një oqean, një oqean pa fund”
Përsëritja e fjalës “oqean” thekson pafundësinë e dashurisë dhe ndjenjave që ai shpreh.
Porosia apo mesazhi
Poezitë e Ilmi Kiçmarit transmetojnë një mesazh të qartë për rëndësinë e ndjenjave dhe lidhjeve njerëzore. Ai nxit lexuesin të reflektojë mbi dashurinë, kujtimet dhe identitetin. Mesazhi i tij është optimist, duke theksuar se, pavarësisht vështirësive, dashuria dhe kujtimet janë ato që na japin forcë dhe qëllim në jetë.
Pra, poezitë e tij përcjellin mesazhe të qarta për rëndësinë e atdhetarizmit, lirisë, dhe kujtimit të atyre që sakrifikuan për lirinë e vendit. Ai inkurajon brezat e rinj të mbajnë gjallë kujtimin e dëshmorëve dhe të luftojnë për të drejtat e tyre.
Konstatojmë se porosia që del nga poezitë e Kiçmarit është e qartë:
Shembuj ilustrues
- Dashuria dhe natyra:
“Lulja më zgjon një ndjenjë,
në fushë bletët fluturojnë,
një aromë që sjell pranverë,
dashuria në zemër ngrihet.”
Këtu, lidhja mes natyrës dhe dashurisë ilustron ndjenjat e poetit dhe emocionet që ndiejnë përmes pamjeve natyrore.
- Dëshmorët dhe tradita:
“Kur erërat flasin për heronjtë,
për atdheun që e donim,
në çdo frymë, një histori,
që mbetet e gjallë në zemrat tona.”
Ky varg pasqyron mirënjohjen për sakrificat e atyre që luftuan për lirinë e kombit.
- Porosia e dashurisë:
“Ti je lule, unë jam bletë,
të dy jemi në një melodi.
Dashuria jonë është një këngë,
që kurrë s’do të ndalet.”
Këtu, Kiçmari ilustron forcën dhe vazhdimësinë e dashurisë, duke e lidhur atë me simbole natyrore.
Poezitë e Kiçmarit të dedikuara për nipin dhe mbesat në mërgim
Kur flasim për nipat dhe mbesat në mërgim, tema e mallit dhe e dashurisë familjare merr një dimension të veçantë.
Një nga temat më të fuqishme është ndjenja e mallit. Gjyshërit shpesh e ndjejnë mungesën e nipave dhe mbesave që jetojnë jashtë vendit. Poezitë shprehin këtë ndjenjë përmes imazheve të natyrës dhe kujtimeve të bukura të së kaluarës.
Dashuria është një temë qendrore në poezitë e Kiçmarit. Ai përdor figura poetike për të përshkruar lidhjen emocionale mes gjyshërve dhe nipave / mbesave. Kjo dashuri është e fortë dhe e pandashme, pavarësisht distancës fizike.
Gjyshërit shprehin përkushtimin e tyre ndaj nipave dhe mbesave, duke ofruar mbështetje emocionale për ta. Ata i inkurajojnë ata të ndjekin ëndrrat e tyre dhe t’u qëndrojnë besnik rrënjëve të tyre.
Në poezitë e tilla, shfaqet shpresa për një të ardhme më të mirë për nipat dhe mbesat. Poeti (gjyshi) shpreson që ata të kthehen në atdhe dhe të sjellin me vete eksperiencat e jetës në mërgim.
Poezitë e Kiçmarit për nipat dhe mbesat në mërgim janë një shprehje e ndjenjave të thella familjare. Ato përqendrohen në mallin, dashurinë dhe shpresat që lidhen me lidhjet e ngushta familjare. Përmes këtij lloji të poezisë, ai arriti të krijojë një lidhje emocionale të fortë mes brezave dhe të ruajë traditat dhe kulturën shqiptare në diasporë.
“Nipa e mbesa me radhë”
Është një vepër e bukur dhe e ndjeshme që pasqyron dashurinë dhe afeksionin midis gjyshit dhe nipërve e mbesave të tij. Me një gjuhë të thjeshtë autori krijon një atmosferë të ngrohtë familjare, ku çdo personazh sjell karakterin dhe veçantinë e tij. Anili, Ariani, Poema, Arbëri e Andrra përshkruhen në mënyrë të qartë, duke u bërë figura të gjalla që tregojnë se si secili prej tyre shpreh dashurinë në mënyrat e veta.
Mënyra si çdo fëmijë ndan përvojat e tij me gjyshin e tij është e veçantë. Anili që shkon në çerdhe tregon për fillimin e tij në edukim dhe lidhjen e fortë me mësuesen, e cila është simbol i njohurive dhe rritjes. Ariani, nga ana tjetër, merr pjesë në lojëra dhe kërkon miratimin e gjyshit, duke e ftuar atë të jetë pjesë e botës së tij të përditshme. Kjo është një pasqyrë e bukur e mënyrës se si fëmijët shprehin ndjenjat e tyre përmes aktiviteteve dhe lojërave.
Poema gjithashtu shpreh një ndjenjë të thellë të dashurisë dhe lidhjes emocionale, me fjalë si “Të dua gjysh, përjetë!” që pasqyrojnë një besnikëri dhe një lidhje të thellë me gjyshin. Kjo dashuri është e ndërsjellë, dhe poezia nxit ndjenja nostalgjie për momentet e bukura të jetës familjare. Në përfundim, vepra është një kujtim i bukur i lidhjes familjare, dashurisë dhe mbështetjes që ofron një gjysh për nipërit e tij.
Secila poezi e poetit Ilmi Kiçmari trajton tema të ndryshme, duke i dhënë lexuesit një pasqyrë të jetës dhe vlerave që mbartin autorët.
Do t’i komentojmë disa prej tyre:
“28 Nëntori”
Kjo poezi kremton një ngjarje të rëndësishme për shqiptarët, Dita e Pavarësisë. Vjersha shpreh krenarinë për identitetin kombëtar dhe bashkimin e shqiptarëve në këtë ditë të veçantë. Dita e 28 Nëntorit është simbol i unitetit dhe shpresës për një të ardhme më të mirë. Autori thekson rëndësinë e kësaj dite për çdo shqiptar, pavarësisht nga vendndodhja.
“Gjuha shqipe”
Kjo vjershë e vendos theksin te rëndësia e gjuhës shqipe si një pjesë e pandashme e identitetit shqiptar. Ajo shpreh dashurinë për gjuhën amtare dhe ndjenjën e lidhjes me vendin. Autori fton lexuesin që të respektojë dhe vlerësojë gjuhën e nënës, duke theksuar se ajo është një pjesë thelbësore e kulturës dhe identitetit.
“Nëna ime”
Kjo poezi është një ode për nënën, e cila përshkruan dashurinë dhe mirënjohjen për sakrificat që ajo bën për fëmijët e saj. Autori tregon përkujdesin e nënës dhe rëndësinë e saj në jetën e tij. Vjersha shpreh një premtim për të kujdesur për nënën në të ardhmen, duke përçuar ndjenjën e dashurisë dhe përgjegjësisë.
“Babai”
Poezia tregon për vlerat e edukimit që babai përcolli te fëmijët e tij. Ajo thekson rëndësinë e arsimimit dhe punës së palodhur për një jetë më të mirë.
“Nipi e gjyshi”
Vjersha pasqyron marrëdhënien e ngushtë mes nipit dhe gjyshit, e cila është e mbushur me dashuri dhe përkujdesje. Gjyshi tregon përralla, ndërsa nipi dëgjon me kujdes. Kjo marrëdhënie përshkruan kalimin e dijes dhe traditës nga një brez në tjetrin.
“Mbesat e vogla”
Kjo poezi shpreh dashurinë e gjyshit për mbesat e tij. Ajo tregon gëzimin që ai ndien kur tregon përralla për to dhe si ato e presin me padurim. Poezia thekson rëndësinë e marrëdhënieve familjare dhe krijimin e kujtimeve të bukura përmes tregimeve.
“Dhuratat e gjyshit”
Kjo vjershë tregon përgatitjet e gjyshit për të gëzuar nipin dhe mbesat me dhurata. Ajo pasqyron dashurinë dhe kujdesin që ai ka për ta, si dhe rëndësinë e dhuratave si shprehje e dashurisë familjare.
“Të pasurit s’qajnë hallin”
Kjo poezi trajton padrejtësitë sociale dhe pabarazitë që ekzistojnë në shoqëri. Ajo bën një kontrast mes të pasurve, që nuk e kuptojnë hallet e popullit, dhe të varfërve që vuajnë. Poezia ngre shqetësime për gjendjen e fëmijëve të varfër dhe për nevojën për të qenë më human.
“Bilbili në degë”
Poezia përshkruan bukurinë e natyrës dhe gëzimin që sjell pranvera. Ajo flet për ndjenjat e lumturisë që ndjejnë fëmijët kur luajnë dhe këndojnë në natyrë, duke krijuar një atmosferë të gëzueshme.
“Nxënësit”
Kjo poezi pasqyron jetën shkollore dhe emocionet që ndiejnë nxënësit kur shkojnë në shkollë. Ajo përshkruan entuziazmin dhe dëshirën për të mësuar, duke vënë në dukje rëndësinë e arsimit.
“Nipi im Lorisi”
Kjo poezi shpreh mallin e autorit për nipin e tij dhe dëshirën për të kaluar kohë me të. Ajo thekson rëndësinë e marrëdhënieve familjare dhe lidhjes emocionale mes gjyshërve dhe nipërve.
“Trimati tanë”
Poezia përshkruan heroizmin e trimave shqiptarë që luftuan për liri. Ajo nënvizon rëndësinë e sakrificës dhe guximit për të arritur pavarësinë dhe lirinë.
“Mësuesi im”
Kjo vjershë është një homazh për mësuesin e parë, që luajti një rol të rëndësishëm në jetën e autorit. Ajo shpreh mirënjohjen për edukimin dhe vlerat që mësuesi përcolli.
“Unë gjyshi e ti gjyshja”
Poezia pasqyron jetën e lumtur të gjyshërve me fëmijët dhe nipat e tyre. Ajo thekson se si familja sjell gëzim dhe se si kujtimet e kaluara janë të vyera.
Përfundim
Poezitë e poetit Ilmi Kiçmari ofrojnë një pasqyrë të pasur të jetës dhe ndjenjave shqiptare, duke përfshirë tema si dashuria për natyrën, krenaria kombëtare, rëndësia e marrëdhënieve familjare dhe reflektimi mbi heroizmin. Secila vjershë është e mbushur me ndjenja dhe emocione, duke e bërë lexuesin të ndiejë lidhjen e thellë me temat që trajtojnë.
Zymer Mehani, në Besianë, më 18 nëntor 2024
