Shkruan Zymer Mehani
Figura e Skënder Drinit zë një vend të veçantë në historinë e letërsisë dhe kulturës shqiptare. Ai ishte një krijues me vizion të gjerë, një shkrimtar i pasionuar dhe një intelektual i angazhuar për çështjen kombëtare. Nëpërmjet veprave të tij, ai nuk ndërtoi vetëm rrëfime letrare, por edhe ura që lidhin breza të tërë me idealet e lirisë, atdhedashurisë dhe humanizmit.
I lindur më 9 gusht 1935 në Voskopojë, një vatër historike e kulturës shqiptare, Skënder Drini trashëgoi nga i ati, Riza Drini, virtytet e përkushtimit ndaj atdheut dhe guximin për t’u përballur me sfidat e kohës. Fëmijëria e tij u ndikua nga një mjedis familjar me bindje atdhetare, ndërsa formimi intelektual u kalit në qytetin e Shkodrës, një tjetër qendër e rëndësishme kulturore shqiptare. Ai vijoi më tej studimet për gjuhë dhe letërsi shqipe në Universitetin e Tiranës, duke u përgatitur për misionin e tij jetësor: edukimin dhe ndriçimin e mendjeve përmes fjalës së shkruar.
Puna e tij si mësues në Tropojë, Burrel dhe Shkodër (1954-1982) tregon se ai nuk e pa arsimin thjesht si profesion, por si mision. Përmes mësimdhënies, ai përçoi te të rinjtë vlerat e dashurisë për kulturën, identitetin dhe gjuhën shqipe. Por roli i tij nuk përfundoi këtu. Ai i përkushtoi pjesën më të rëndësishme të jetës shkrimit letrar, ku spikatën romanet, tregimet dhe esetë e tij për fëmijë e të rritur. Tematikat e veprave të tij ishin të larmishme, që nga përjetimet e përditshme e deri te çështjet madhore kombëtare si Kosova dhe Maqedonia.
Vitet ’70-’80 përfaqësojnë kulmin e krijimtarisë së Skënder Drinit. Libraritë dhe bibliotekat shqiptare u pasuruan me veprat e tij, të cilat jo vetëm që u lexuan me etje, por edhe u përkrahën nga Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë, e cila nga viti 1982 e njohu Drinin si shkrimtar me profesion të lirë. Ky status i dha hapësirë më të madhe krijuese dhe e përforcoi pozitën e tij si një ndër shkrimtarët më me ndikim të kohës.
Roli i tij pas viteve ’90 shënoi një kthesë të re. Skënder Drini shërbeu si diplomat në Turqi (1992-1997), ku përfaqësoi interesat shqiptare në arenën ndërkombëtare. Në këtë periudhë, ai dëshmoi se shkrimtari mund të jetë edhe diplomat, duke përçuar mesazhin se fjala, si brenda një romani, ashtu edhe në një platformë ndërkombëtare, mbetet një mjet i fuqishëm për të ndërtuar ura mirëkuptimi.
Pasi u kthye në Shkodër, ai u angazhua si drejtor i televizionit “Shkodra TV1” dhe analist politik, duke mbajtur të freskët frymën e debatit dhe të reflektimit mbi çështjet e Ballkanit, Evropës Juglindore dhe interesave shqiptare. Një rol që dëshmon qartë përkushtimin e tij të përhershëm ndaj çështjeve kombëtare. Në këtë fazë të jetës, Drini nuk u mjaftua me të kaluarën, por vazhdoi të ndikojë në mendimin shoqëror dhe politik të kohës së tij.
Për kontributin e tij të jashtëzakonshëm në kulturë, Skënder Drini u nderua me Çmimin e Republikës së Shqipërisë, një vlerësim i merituar për një njeri që i kushtoi jetën dijes, kulturës dhe atdheut. Ndërsa u nda nga jeta më 16 dhjetor 2014, ai la pas një trashëgimi të vyer. Vepra e tij vijon të frymëzojë breza shkrimtarësh, studiuesish e lexuesish.
Nëse do të kërkonim të përmblidhnim në pak fjalë thelbin e jetës së tij, do të thoshim se Skënder Drini ishte një shkrimtar, diplomat dhe edukator që nuk reshti kurrë së shërbyeri atdheut. Ai e kuptoi se shkrimtari nuk është thjesht një krijues fjalësh, por një udhërrëfyes i shoqërisë. Me penën e tij ai sfidoi kohën, sfidoi sistemet dhe sfidoi mentalitetet e mbyllura. Ai e dinte se fjala e shkruar mbetet e përjetshme dhe se, nëse shkrimtari hesht, shoqëria mbetet e verbër.
Vepra e tij vijon të ndriçojë udhën e shumë të rinjve që sot studiojnë gjuhën dhe letërsinë shqipe, të ngjashëm me atë djaloshin e ri nga Shkodra që dikur mësoi po këtë gjuhë e pastaj e ktheu atë në armën e tij më të fortë. Në çdo shkrim, çdo ese, çdo analizë politike, ai përpiqej të zgjonte ndërgjegjen shqiptare dhe të kthjellonte mendjen e lexuesit.
Përvjetorët e shkuarjes në amshim të Skënder Drinit nuk janë thjesht ditë përkujtimore. Ato janë momente për të kujtuar e nderuar një nga mendjet më ndriçuese të kulturës shqiptare. Kujtimi për të nuk do të venitet, sepse vepra e tij nuk është një dritë e dobët e shkuar, por një dritë e fortë që ndriçon edhe sot rrugëtimin tonë. Për të tillë figura, përkujtimi është i përjetshëm dhe shkrimet e tyre bëhen themel i identitetit kombëtar. Skënder Drini mbetet një shembull i pavdekshëm i intelektualit shqiptar që e jetoi jetën me dinjitet, përkushtim dhe dashuri për atdheun.
Veprat
Tregimet e së shtunës, 1960
Shqipja e kreshtave tona I, 1967 dhe II, 1971
Njeriu Gjigant, 1973
Shembja e idhujve, 1975
Midis dy kohëve, 1978
Vraje tradhtinë, 1980
Bajram Curri, 1984
Njerëzit dhe deti, 1987
Rruga e njeriut, 1990
Klas, 2008
Planeti i lodhur, 2011
