Shkruan Zymer Mehani
Libri i Qazim H. Berishës, “Kosova në kapercyell të historisë”, është një vepër e fuqishme publicistike që trajton gjendjen e vështirë dhe dramatike të historisë së Kosovës gjatë periudhës së Pasluftës së Dytë Botërore, deri te suprimimi i autonomisë së Kosovës, shpërthimi i luftës sonë çlirimtare dhe zhvillimet pas kësaj lufte që ndodhën në Kosovë gjer më sot. Me një stil të qartë dhe të angazhuar, autori trajton ngjarjet, protestat dhe tensionet që karakterizuan këto periudha të turbullta.
Në këtë libër, Berisha ka arritur të dokumentojë dhe të analizojë ngjarje të rëndësishme si burgosjet dhe dënimet drakonike që ndodhën në Kosovë, protestat e minatorëve të Trepçës dhe përpjekjet për të ruajtur autonominë e Kosovës. Ai gjithashtu shtron temën e hegjemonizmit serb dhe pushtetit të imponuar mbi shqiptarët, duke theksuar ndikimin e propagandës serbe dhe përdorimin e saj për të fajësuar shqiptarët për krime që ata nuk i kanë kryer.
Një nga temat më të rëndësishme që trajtohet në këtë libër publicistik është formimi i qeverisë së përkohshme të Kosovës në ekzil, një hap shumë i rëndësishëm në ruajtjen e identitetit politik dhe kombëtar të Kosovës. Autori gjithashtu thekson rëndësinë e pluralizmit politik në Kosovë dhe ndarjen e mendimeve të ndryshme, por gjithsesi të bashkuara në qëllimin e përbashkët për liri dhe pavarësi.
Një tjetër çështje e rëndësishme që trajtohet në libër është propaganda serbe, përfshirë shpifjet dhe akuzat që ata përdorën për të përçmuar shqiptarët dhe për të krijuar një imazh të rremë për ata. Përmenden edhe episode si “dhunimi” i plakave serbe dhe thyerja e pllakave të varrezave serbe, që shërbyen si mjete të propagandës për të krijuar tensione dhe armiqësi mes popujve.
Libri përmend gjithashtu edhe vrasjen e të rinjve serbë në kafiterinë “Panda” në Pejë, një ngjarje që ka pasur ndikim të madh në marrëdhëniet mes serbëve dhe shqiptarëve dhe që ka përdorur propaganda për të shpërndarë ideologji të dhunshme.
“Kosova në kapercyell të historisë” është një vepër e rëndësishme për të kuptuar vuajtjet e popullit shqiptar gjatë periudhës së ish-Jugosllavisë dhe periudhës së luftës. Libri ofron një pasqyrë të rëndësishme për ngjarjet historike, me një fokus të veçantë në marrëdhëniet politike, sociale dhe etnike të Kosovës gjatë periudhës së përmendur më lart. Autori ka bërë një punë të jashtëzakonshme në dokumentimin dhe paraqitjen e ngjarjeve që shpesh janë injoruar ose keqinterpretuar nga historiografia e dominuar nga shtetet që kanë ushtruar presion mbi Kosovën.
Kjo vepër është një thirrje për kujtesë dhe një hap i rëndësishëm për të ruajtur dhe ndarë historinë e vërtetë të Kosovës me brezat e ardhshëm.
Më tutje autori Qazim H. Berisha vazhdon të trajtojë me theks të fortë ngjarje kyçe të periudhës së luftës, periudhës së pasluftës dhe zhvillimeve politike që formësuan historinë e Kosovës. Pjesët që përmenden pasojnë një trajtim të thellë të aspekteve të ndryshme të luftës, vuajtjeve dhe ngjarjeve që kanë lënë gjurmë të thella në historinë e Kosovës.
Një nga elementët që përmendet me shumë detaje është hipokrizia e gazetarit serb Radomir Dimiq, një figurë e njohur për propagandën dhe akuzat e tij të pasakta ndaj shqiptarëve, duke manipuluar opinionin publik dhe duke mbështetur në mënyrë të drejtpërdrejtë regjimin e Millosheviqit. Ky element shfaqet si një shembull i keqpërdorimit të fjalës dhe informacionit për të ushqyer urrejtjen dhe tensionet etnike.
Një temë shumë e rëndësishme që trajtohet më pas është helmimi masiv i nxënësve shqiptarë dhe mbyllja e shkollave shqipe gjatë periudhës së regjimit të Millosheviqit. Autori flet për vuajtjet që nxënësit shqiptarë kaluan, kur sistematikisht u bë një përpjekje për t’i diskriminuar dhe ndaluar mësimdhënien në gjuhën shqipe. Mbyllja e shkollave shqipe dhe përdorimi i sistemit “shtëpi-shkolla” janë pasqyra të një dhune të vazhdueshme ndaj kulturës dhe identitetit shqiptar.
Berisha gjithashtu përshkruan me detaje organizimin e luftës guerilase shqiptare, duke e parë atë si një akt të domosdoshëm për mbrojtjen e popullsisë dhe të tokave shqiptare. Ai thekson rënien heroike të komandantit Zahir Pajazitit dhe shokëve të tij, që i dhanë një dimension të ri luftës, duke u bërë simbol i sakrificës dhe luftës për liri. Ndërkaq, dalja e parë publike e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK) në vitin 1997 dhe Prekazi heroik u shndërruan në momente që përjetësuan atë periudhë të lavdishme të historisë së Kosovës.
Në vazhdim, autori flet për formimin e zonave operative të UÇK-së, një hap i rëndësishëm që mundësoi një organizim më të mirë të luftës dhe koordinimin e aksioneve të ndryshme. I njëjti ndihmon për të kuptuar strategjitë dhe ngjarjet si ofensiva e 20 marsit 1999, që shpërnguli katër fshatra shqiptare në veri të Prishtinës për një orë nga forcat serbe, me ç’rast në mbrojtje të popullatës ra me pushkë në dorë profesori Selim Berisha.
Q. Berisha nuk harron të prezantojë edhe bilancin e vrasjeve të shqiptarëve në luftën e Kosovës, duke paraqitur një panoramë tragjike të humbjeve të jetëve njerëzore dhe dhunës që mbizotëroi gjatë periudhës së luftës. Po ashtu, përmendet bombardimi i forcave serbe nga NATO, një moment që ka pasur ndikim të madh në përfundimin e luftës, por gjithashtu ka shkaktuar debate për pasoja të mundshme për civilët dhe infrastrukturën.
Një episod shumë i rëndësishëm që autori analizon është Bllaca-simbol llahtarie, një ngjarje që përfaqëson vuajtjet e civilëve shqiptarë gjatë periudhës së luftës dhe dhunën që ata kanë përjetuar, si dhe përpjekjet për t’i shpëtuar ata nga masakrat e mundshme.
Në prag të luftës, Kosova u bë strehë për shumë të dëbuar nga fshatrat e saj dhe procesi i kthimit të të dëbuarve shqiptarë në vatrat e tyre, menjëherë pas luftës u shndërrua në një sfidë të madhe për autoritetet e sapokrijuara të Kosovës. Pas kthimit të shqiptarëve, një nga ngjarjet e rëndësishme ishte rihapja e shkollave shqipe, një hap i rëndësishëm për restaurimin e sistemit arsimor dhe për krijimin e kushteve të reja për zhvillimin e Kosovës së lirë.
Pas luftës, një moment tjetër kyç ishte marrëveshja për transformimin e UÇK-së në TMK (Forcat e Sigurisë së Kosovës), e cila shënoi një hap të rëndësishëm në konsolidimin e shtetit të Kosovës dhe ruajtjen e rendit dhe sigurisë. Pas formimit të institucioneve të Kosovës, përfshirë edhe qeverinë e parë, ngjarjet pasluftës shpesh ishin të tensionuara, duke përfshirë vrasjet e shqiptarëve nga ekstremistët serbë, siç ishte rasti i Mitrovicës së Veriut dhe ngjarjet tragjike të marsit të përgjakur 2004.
Në periudhën e pasluftës, Berisha gjithashtu përmend Zgjedhjet e Dyta Parlamentare, formimin e qeverisë së parë të Kosovës së lirë dhe ngjarje të tjera të rëndësishme, përfshirë ekstradimin e Sllobodan Millosheviqit në Hagë, një hap i rëndësishëm drejt drejtësisë ndërkombëtare për krimet e luftës.
Përfundimisht, pavarësia e Kosovës është një kapitull i veçantë që shënon një moment të madh historik për popullin shqiptar dhe një arritje të madhe për shtetin e Kosovës. Kjo ngjarje përmbyll një periudhë të gjatë të mundimeve dhe luftës, duke shënuar fillimin e një faze të re për zhvillimin e Kosovës si një shtet të pavarur dhe sovran.
Ky libër ofron një pasqyrë të thellë dhe të plotë të ngjarjeve që kanë formuar historinë moderne të Kosovës dhe është një dëshmi e rëndësishme për brezat që do të vijnë.
Në pjesën përfundimtare të librit “Kosova nër kaperçyell të historisë”, autori Qazim H. Berisha u drejtohet ngjarjeve dhe personaliteteve që kanë luajtur një rol të rëndësishëm në formësimin e shtetit të Kosovës dhe në fazën e kalimit nga periudha e pasluftës në ndërtimin e një shteti të pavarur dhe të qëndrueshëm.
Një nga temat që përmendet është Nderi i Kombit, Adem Demaçi, një figurë e shquar e historisë së Kosovës, që njihet për sakrificat dhe angazhimin e tij të palodhshëm për çështjen e Kosovës dhe të drejtat e shqiptarëve. Berisha i kushton vëmendje të veçantë jetës dhe veprës së Demaçit, duke theksuar rëndësinë e tij për lëvizjen kombëtare dhe ndikimin që ai pati në formësimin e opinionit publik, si brenda ashtu edhe jashtë Kosovës.
Një moment shumë emocionues dhe tërheqës për lexuesit është ikja e Adem Demaçit për në amshim, ku Berisha ndalet në reflektimet dhe kujtimet e tij për këtë figurë të madhe të kombit shqiptar. Demaçi, i njohur si simbol i rezistencës dhe i sakrificës për liri, përjetësohet në këtë libër si një hero i padiskutueshëm i Kosovës.
Autori gjithashtu trajton hapat e parë për formimin e ushtrisë së rregullt të Kosovës, një proces i rëndësishëm që ndihmoi në konsolidimin e shtetit të Kosovës pas luftës.
Pjesa e diskutimit për demarkacionin mes Kosovës dhe Maqedonisë së Veriut është gjithashtu e rëndësishme, duke përshkruar periudhën e negociatave dhe marrëveshjeve të rëndësishme për kufijtë dhe integritetin territorial të Kosovës.
Një çështje që ka shkaktuar shumë debate dhe tensione në vitet e fundit është nisma për shkëmbimin e territoreve në mes Kosovës dhe Serbisë, e cila është përmendur në libër si një hap i diskutueshëm në proceset e negociatave për normalizimin e marrëdhënieve mes dy vendeve. Kjo nismë, që përfshinte ndarjen e territoreve dhe shkëmbimin e popullatave, është një çështje që ka ndikuar shumë në qëndrimet e brendshme dhe ndërkombëtare për zgjidhjen e statusit të Kosovës.
Berisha trajton gjithashtu ndarjen e Mitrovicës dhe krijimin e komunave “xhuxhe” në Kosovë, një çështje që lidhet ngushtë me ndikimet e politikës serbe dhe tentativat për të fragmentuar territorin e Kosovës dhe për të krijuar enklava të kontrolluara nga Serbia.
Një tjetër ngjarje e rëndësishme që përmendet në libër është Plani i Martti Ahtisaarit për statusin e Kosovës, i cili, edhe pse ka sjellë një zgjidhje të përkohshme për statusin e Kosovës, ka qenë gjithashtu një objekt debati për mënyrën e shpalljes së pavarësisë dhe njohjen ndërkombëtare. Berisha ofron një pasqyrë të mirë të këtij plani dhe pasojave të tij për procesin e ndërtimit të shtetit të Kosovës.
Në lidhje me periudhën e pasluftës, autori përmend formimin e Tribunalit Special për Krime Lufte në Kosovë, një institucion që ka pasur një ndikim të madh në drejtësinë dhe historinë e pasluftës. Berisha diskuton edhe për burgosjen e krerëve të UÇK-së, një temë që ka ndikuar shumë në perceptimin publik të luftës dhe pasojave të saj për ushtarët dhe politikanët shqiptarë të Kosovës.
Një tjetër ngjarje që përmendet janë sulmet terroriste në Banjskë të Leposaviqit dhe në kanalin Ibër-Lepenc, që kishin përi qëllim destabilizimin e situatës në veriun e Kosovës, ku ende vazhdojnë të ekzistojnë tensione të mëdha midis serbëve dhe shqiptarëve.
Mbyllja e institucioneve ilegale serbe në veri të Kosovës është një tjetër hap që ka ndihmuar në konsolidimin e sovranitetit të Kosovës në këtë pjesë të territorit të saj.
Autori përmend gjithashtu dy përfaqësuesit e BE-së, Lajçak dhe Borel, të cilët kanë mbajtur mandate të të pasuksesshme për të zgjidhur çështjet e rëndësishme mes Kosovës dhe Serbisë. Ky pasazh ofron një kritikë të qartë të përpjekjeve të Bashkimit Europian për të ndihmuar në zgjidhjen e problemeve të Kosovës dhe të Serbisë.
Ndërkohë, zgjedhjet parlamentare të vitit 2025 përmenden si një ngjarje që pritet të përcaktojë zhvillimet e ardhshme politike në vend, duke shikuar nga një perspektivë e mundshme e stabilitetit politik dhe përpjekjeve për zhvillimin e shtetit.
Në fund të librit, autori i kushton hapësirë të veçantë literaturës dhe falënderimeve, duke shprehur mirënjohje për ata që kontribuuan në krijimin e këtij libri dhe për ata që ndihmuan në ruajtjen e kujtesës kolektive për ngjarjet që kanë ndodhur në Kosovë.
Libri përfundon me shënimet për autorin, që ofrojnë një pasqyrë të shkurtër të jetës dhe karrierës së Qazim H. Berishës, një publicist dhe shkrimtar që ka kontribuar me këtë vepër të rëndësishme në dokumentimin e historisë së Kosovës dhe të ngjarjeve që kanë formuar fatin e saj.
Në tërësi, “Kosova në kapërcyell të historisë” është një vepër e jashtëzakonshme që ofron një pasqyrë të plotë dhe të thellë të periudhës më të rëndësishme të historisë së Kosovës, duke e bërë këtë libër një burim të çmuar informacioni për të gjithë ata që janë të interesuar për historinë e këtij populli dhe të këtij shteti.
Në përmbyllje, “Kosova në kapërcyell të historisë” është një vepër monumentale që ofron një pasqyrë të pasur dhe të hollësishme të ngjarjeve dhe periudhave kyçe të historisë moderne të Kosovës.
Qazim H. Berisha, përmes një analize të thellë dhe dokumentimit të kujdesshëm, sjell një pasqyrë të qartë të betejave politike, luftës dhe përpjekjeve të popullit shqiptar për liri dhe pavarësi. Libri është një kronikë e vuajtjeve, sakrificave dhe heroizmit të popullit të Kosovës, por gjithashtu një reflektim i rëndësishëm mbi sfidat që ka kaluar shteti i ri i Kosovës pas luftës.
Nga figura të shquara si Adem Demaçi deri te ngjarjet pasluftës, duke përfshirë formimin e institucioneve të Kosovës dhe përpjekjet për të zgjidhur çështjet e pazgjidhura me Serbinë, Berisha ka ndriçuar momente kyçe që kanë përcaktuar fatin e Kosovës dhe të popullit të saj.
Ky libër është një vepër e rëndësishme për historianët, studiuesit dhe çdo lexues që dëshiron të kuptojë më thellë historinë e Kosovës dhe sfidat e saj në udhën e pavarësisë dhe zhvillimit.
Përmes një stili të qartë dhe të angazhuar, Berisha ka arritur të kapë esencën e një periudhe të vështirë dhe të ndërlikuar të historisë, duke e bërë këtë libër një burim të çmuar për kujtesën kolektive të Kosovës.
“Kosova në kaperçyell të historisë” nuk është vetëm një dokumentim i ngjarjeve historike, por gjithashtu një thirrje për reflektim dhe mësim nga e kaluara, për të ndihmuar ndërtimin e një të ardhmeje më të sigurt dhe më të qëndrueshme për Kosovën dhe popullin e saj.
