Shkruan Zymer Mehani
Xheladin Prushi është një nga zërat e ndjeshëm të poezisë bashkëkohore shqipe, një autor që përmes fjalës së thjeshtë, por të ngarkuar emocionalisht, arrin të prekë thellë ndjenjat e lexuesit. Poezia e tij është një përqafim i ngrohtë për atdheun, për nënën, për dashurinë dhe për jetën në përgjithësi. Ajo është reflektim i një shpirti të përkushtuar, që jeton me ide, ideale dhe ndjenja të thella kombëtare dhe njerëzore.
Poezitë e vëllimit “Dritë në vargje” të Prushit janë të ngarkuara me emocione, por kurrë nuk bien në patetizëm të tepruar. Në poezitë patriotike si “Atdheut tim”, “Për atdheun tim”, “Amaneti i dëshmorit” apo “Atdheu lutet”, ndjeshmëria për vendin shprehet me një stil që ndërthur krenarinë dhe dhimbjen, mallin dhe përkushtimin. Atdheu në poezinë e tij nuk është vetëm një koncept gjeografik apo politik, por është një figurë e gjallë, që flet, që lutet, që kërkon, që pret. Poeti nuk i këndon thjesht një toke, por një shpirtësie kolektive, një kujtese historike që meriton të ruhet dhe të nderohet.
Elementi stilistik që e karakterizon Prushin është thjeshtësia dhe natyrshmëria. Ai nuk përdor fjalë të ndërlikuara apo figura të rënda retorike; përkundrazi, forca e vargjeve të tij qëndron në sinqeritetin e tyre. Për shembull, në poezinë “Nëna u kënaq”, disa vargje të shkruara me pak fjalë, por me ndjenja të thella, na japin një panoramë të qartë të krenarisë së një nëne për fëmijët e saj dhe për zhvillimin e atdheut. Po kjo përmbajtje e pastër dhe prekëse gjendet edhe në poezitë për dashurinë, ku shfaqet një lidhje që shkon përtej kohës dhe hapësirës, si në poezinë “E dashur” ose “Më përqafo”.
Në shumë nga krijimet e tij vihet re edhe një vetëdije qytetare dhe një ndjeshmëri sociale. Prushi flet për emigracionin (“Atdheu lutet”), për largimin e të rinjve dhe pasojat e boshatisjes së vendit, për ikjen e vlerave dhe për nevojën që çdo individ të kontribuojë në ruajtjen e identitetit kombëtar. Poezitë si “Zgjohu”, “Të lutem, poet” apo “Unë, dëshmitar” janë thirrje të drejtpërdrejta për ndërgjegjësim dhe veprim. Ai e sheh poezinë jo vetëm si një mjet artistik, por edhe si një instrument të ndikimit shoqëror, një burim motivimi për ta bërë jetën më të mirë.
Një aspekt tjetër i rëndësishëm i poetikës së Xheladin Prushit është ndjeshmëria e tij e jashtëzakonshme ndaj figurës së nënës. Nëna, si metaforë e dashurisë pa kushte dhe si themel i shpirtit kombëtar, është e pranishme në shumë vargje. Në poezinë “Dashuria e nënës” ai i atribuon asaj fuqinë për ta shpëtuar botën, për të mbjellë paqe dhe mirësi. Kjo ndjesi ngjason me kultin që poeti i jep edhe atdheut – një figurë që meriton adhurim dhe përkushtim.
Në përmbledhjen “Dritë në vargje”, poezia e Prushit është një pasqyrë e shpirtit shqiptar – e lidhur me rrënjët, me historinë, me gjuhën dhe me dashurinë si themel i gjithçkaje. Stili i tij i sinqertë, emocional dhe i qartë, arrin të komunikojë thellë me lexuesin, duke e bërë këtë poet një zë të veçantë dhe të domosdoshëm në letrat shqipe. Në një kohë kur fjala shpesh humbet peshën dhe kuptimin e saj, vargjet e Prushit vijnë si një kujtesë për vlerat, për idealet dhe për ndjenjat që na bëjnë njerëz – dhe shqiptarë.
Poezia si akt adhurimi: Analizë e poezisë “Atdheut tim” të Xheladin Prushit
Në poezinë “Atdheut tim”, Xheladin Prushi ndërton një himn të thellë dhe të ndjerë kushtuar tokës së tij, duke përdorur një stil të qartë, emocional dhe të përulët. Kjo poezi është më shumë se një shprehje dashurie; ajo është një lutje poetike, një përkushtim shpirtëror dhe një dëshmi se fjala poetike mund të bartë me vete gjithë peshën e një përkatësie historike e kombëtare.
Që në vargjet e para, poeti vendos tonin solemn të veprës së tij:
“Shumë luftëra u bënë për ty, atdheu im,
për ty u kënduan shumë këngë,
u derdh shumë gjak për të shtrenjtën liri,
shumë dëshmorë ranë në altarin tënd.”
Ky fillim është tipik për stilin e Prushit – i thjeshtë në formë, por i ngarkuar emocionalisht. Nëpërmjet renditjes së sakrificave, nga lufta te kënga e deri te gjaku i dëshmorëve, poeti ngre një piedestal për atdheun. Atdheu këtu nuk është vetëm një vend fizik, por një hapësirë shpirtërore ku ndërthuren historia, vuajtja dhe lavdia. Fjala “altar” e përdorur për dëshmorët është domethënëse – atdheu merr përmasat e një entiteti të shenjtë, për të cilin sakrifica është një akt i natyrshëm.
Poeti vazhdon me një ton reflektues:
“Si ta gjej ndonjë fjalë të madhe,
fjalë të madhe që askush deri tash s’e tha?”
Këtu shfaqet një vetëdije poetike e thellë – ndërgjegjja se çdo fjalë për atdheun është e pamjaftueshme. Ky varg shpreh edhe ndjenjën e përulësisë së poetit përballë madhështisë së atdheut dhe traditës letrare që e ka kënduar atë ndër shekuj. Është një pyetje retorike që e lartëson objektin e dashurisë (atdheun) dhe në të njëjtën kohë e vë në dyshim fuqinë e fjalës për ta përshkruar atë.
Në dy vargjet e fundit:
“I madh je, sa që s’ka laps as mendje
që madhërinë tënde me fjalë ta shprehë.”
Poeti e përmbyll me një deklaratë të fuqishme që e kalon nivelin e një lëvdate. Kjo është një njohje e thellë e kufijve të gjuhës përballë madhështisë së atdheut. Është një ndjenjë që haset shpesh në poezinë e Prushit: ai e përjeton fuqinë e fjalës, por edhe kufizimin e saj.
Stilistikisht, poezia qëndron mbi një strukturë të thjeshtë, lineare, me fjalë të zakonshme të përditshmërisë, por që në kontekstin e drejtë merr një fuqi emocionale të jashtëzakonshme. Nuk ka ndërlikime metrikore apo metaforike të rënda, por pikërisht kjo pastërti stilistike e bën poezinë më të afërt, më të përjetueshme dhe më autentike.
Në përfundim, “Atdheut tim” është një poezi që mbart në vete qartësi, ndjenjë e përkushtim. Ajo është një akt besimi dhe mirënjohjeje, një rrëfim i dashurisë së palëkundur për atdheun, të cilin Prushi e shfaq me gjithë pasionin dhe përulësinë e një qytetari të ndjeshëm dhe të ndërgjegjshëm. Poezia nuk kërkon të befasojë me formë, por të prekë me përmbajtje – dhe këtë e arrin në mënyrë të shkëlqyer.
Xheladin Prushi është një poet i njohur për thellësinë e ndjeshmërisë dhe pasionin me të cilin trajton temat e dashurisë, nënës dhe ekzistencës njerëzore. Në poezitë e tij, ai shpalos një botë shpirtërore të pasur, ku ndjenjat dhe mendimet lidhen ngushtë me realitetin dhe idealet e tij.
Ndjenja që tejkalon kufijtë e jetës
Në poezinë “E dashur”, Prushi shpreh një dashuri të thellë dhe të pafund, duke theksuar se asnjë jetë, dy apo tri nuk janë të mjaftueshme për të qenë me të dashurën e tij. Ai përshkruan dashurinë si një forcë që nuk njeh kufij, harresë apo mërzi, dhe shpreh dëshirën për të qenë me të dashurën në përjetësi, në një botë pa dhimbje dhe ndarje. Kjo shprehje e dashurisë ideale pasqyron një ndjenjë të thellë lidhjeje dhe përkushtimi.
Në poezinë “Për atë”, dashuria për nënën është e pasqyruar në mënyrë të veçantë. Prushi e përshkruan nënën si një figurë të shenjtë dhe të dashur, që rrit bijtë e saj me dashuri dhe kujdes. Ai thekson rëndësinë e ruajtjes së kësaj dashurie dhe kujdesin për nënën, duke e konsideruar atë si një pasuri të çmuar që duhet mbajtur gjallë për brezat që vijnë.
Figura që mbart dashurinë dhe sakrificën
Në poezinë “Nëna u kënaq”, Prushi shpreh mirënjohjen dhe dashurinë për nënën, duke theksuar se ajo është e lumtur kur sheh atdheun që rritet dhe bijtë e saj që bëhen krenarë. Ai e përshkruan nënën si një figurë që mbart dashurinë dhe sakrificën, dhe që është e lumtur kur sheh sukseset e fëmijëve të saj. Ky portretizim pasqyron një lidhje të thellë dhe të veçantë mes nënës dhe bijve të saj.
Reflektim mbi jetën dhe realitetin
Në poezinë “Unë”, Prushi shpreh një ndjenjë të thellë ekzistenciale, duke reflektuar mbi jetën dhe realitetin. Ai e sheh veten si një antagonist në kohë të trishtë, që shkruan për lumturitë dhe dashuritë, duke u përpjekur të sjellë dritë në errësirën e jetës. Ky reflektim pasqyron një kërkim të vazhdueshëm për kuptimin e jetës dhe vendit të tij në botë.
Në poezinë “Të kënaqem”, Prushi shpreh dëshirën për të gëzuar jetën me njerëz të mirë, me natyrë të bukur dhe me dashuri. Megjithatë, ai thekson se kjo dëshirë shpërbëhet kur sheh hipokrizinë dhe gënjeshtrat rreth tij, duke pasqyruar një ndjenjë të thellë zhgënjimi dhe kërkimi për sinqeritet në botë.
Përfundim
Poezitë e Xheladin Prushit janë një pasqyrë e ndjeshmërisë dhe mendimeve të tij të thella mbi dashurinë, nënën dhe ekzistencën. Ato tregojnë një poet që është i lidhur ngushtë me realitetin dhe ndjenjat e tij, dhe që përdor fjalën për të shprehur dhe përpunuar këto ndjenja. Përmes poezive të tij, Prushi na fton të reflektojmë mbi jetën, dashurinë dhe lidhjet tona me të tjerët.
Xheladin Prushi lindi në Gërlicë e Epërme të Kaçanikut. Shkollën fillore e nisi në Elezaj dhe e kreu në Doganaj të Kaçanikut. Shkollën e mesme teknike, dega elektro, e kreu në Ferizaj dhe diplomoi më 1978 si “Teknik i elektros”. Për shkak të kushteve të vështira ekonomike, u punësua në fabrikën “Cementara” në Han të Elezit, ku punoi deri më 2022.
Pavarësisht punës, ndoqi studimet në kolegjin “Humanistica” në Ferizaj, në drejtimin “Sociologji me ndryshime sociale”, të cilin e përfundoi me sukses. Më pas vijoi studimet master në Universitetin e Prishtinës “Hasan Prishtina”, Fakulteti Filozofik – drejtimi Sociologji Pedagogjike, ku fitoi titullin “Master i arteve sociologjike”.
Që nga viti 1981, Xheladini ishte aktiv në veprimtari sociopolitike dhe mori pjesë në demonstratat në Kaçanik, Ferizaj e Prishtinë. Që në moshë të re ishte i pasionuar pas letërsisë dhe shkrimeve letrare. Një pjesë të tyre, si ky libër, ka vendosur t’i botojë, ndërsa të tjerat në prozë dhe poezi planifikon t’i publikojë në të ardhmen.
