Ekstroversioni i dukshëm i një subjekti poetik introvert. Nga Teuta Sadiku

Tre përmbledhje ,tre vëllime me poezi,ku në secilin prej tyre autorja Anila Mihali ngre boshtin e saj poetik; dashuria , malli,fjala .Dashuria ajo më e brishta më e pafajshmja,në kufijtë e dyshimit se mundet a s`mundet ,u rrit .U rrit sa dhe dridhet dhe fleta nga frym e poetit .

Të fundit , thotë autorja që ndezin yllin më të largët, të parët që çelin derën e mëngjesit, janë poetët. E pafaj është dashuria

Tek vëllimi i dytë me poezi I dehëm fjalët subjekti poetik i referohet fjalëve ,të thëna e të pathëna ;

..fjalë të cilat i mbytëm në qelqet e verës. Shteghyrje kërkonin në rrugë të thella ... Të dehura .

Me fjalët e nxehta nëpër duar autorja kalon në referenca poetike personale,ku fotografon pamje të çastit,shfleton kujtime,heziton, pyet veten, debaton.Më pas i hedh një vështrim të mprehtë botës e me to ndërton dy boshte ;
mjedisi përreth dhe të tjerët,stereotipet dhe nga ana tjetër ,individi i ndjeshëm brenda këtij realiteti.
Kjo shumëllojshmëri temash,shoqërohet edhe nga forma dhe zgjidhjet ekspresive ,me një përpunim gjuhësor të menduar për t`i dhënë jetë imazheve dhe figurave,- shkruan në parathënien e librit , gazetarja dhe shkrimtarja ,Diana Çuli.

..Me fjalët luan era, Njësoj si me retë Me mallin , Që s`di në ç`stacion më pret.I dehëm fjalët2017

Ishte viti 2020 dhe malli e priste në stacion.Një mall krejt ndryshe,mall të cilin autorja Anila Mihali ia kushton Elenës.

Fjala, me magjinë e saj është veshja materiale ,gjuha e shpirtit , [shkruan në parathënien e librit poeti i mirënjohur dhe avokati Sami Velçani ] ,çka skalitet me daltën e fantazisë të vetë Anilës.

U kreha me mallin për ty vëllimi i tretë poetik i Anila Mihalit.Në numrin më të madh poezitë janë në vetën e parë, numri njëjës,ku subjekti poetik ,flet, rrëfen në vetën e parë,ku shpesh ndodhet në një monolog të brendshëm me veten e saj.Por nuk mungojnë poezitë e shkruara në vetën e dytë si poezitë ;Dashuri,Pulëbardhë dashurie,Pigment,Natë e marrë, Ditë ,femër jam“ku autorja u drejtohet të tjerëve në vetën e dytë njëjës.

Në poezinë e Anilës ,gjuha është sugjestive dhe dinamike aq sa edhe tingujt , zanoret dhe bashkëtingëlloret kanë energji dhe pse e njëjta fjalë del me formën dhe përdorimin kuptimor të veçantë e të ndryshëm nga një poezi në tjetrën.

Ti hyj tinëz në shtratin e dehjes, i gatit shtratin për të dimëruar, në shtratin tmerrësisht të bardhë ,në shtratin e ndezur që shtroi,në këtë shtrat me gjethe epshesh,përpëlitem shtratit e qetësi s`gjej ,i vidhem shtratit e vij të zgjoj prej gjumi, shtrat e bën shpirtin,shtrat orgazmash në pambarim.

Përsëritja e të njëjtës fjale në poezi është një teknikë letrare shumë e fuqishme që shërben për të theksuar, për të krijuar nuanca të ndryshme emocionale, për të ndërtuar një strukturë të brendshme të veprës dhe për të nxjerrë në pah kontrastet ose multifunksionalitetin e një koncepti ose objekti. Përsëritja e të njëjtës fjalë në poezi, sidomos në formë të ndryshme figurative, është një mjet artistik që shërben për të theksuar, për të pasuruar dhe për t`i dhënë thellësi kuptimit. Autorja nuk e ka përdorur thjesht si një ripërsëritje monotonike, por si një strategji për të eksploruar shumë dimensione të konceptit, duke krijuar një rrjedhë emocionale dhe një strukturë të pasur artistike. Kjo tregon se si një fjalë e thjeshtë mund të shndërrohet në një simbol të fuqishëm që bashkon përjetimet, ndjenjat dhe mendimet e poetes në një mënyrë të veçantë artistike dhe filozofike.

Në rastin konkret, autorja përdor fjalën “shtrat” 8 herë në mënyra të ndryshme, nga një poezi në tjetrën e kjo përsëritje tregon disa aspekte të rëndësishme:

1. Multifunksionaliteti i konceptit të fjalës shtrat:  
      Fjala “shtrat” nuk nënkupton vetëm një objekt fizik i përbashkët për gjumë, por merr kuptime të ndryshme frymëzuar nga konteksti emocional, psikologjik dhe figurativ. Për shembull, “shtrat e bëj shpirtin” tregon një shtrirje të ndjenjave ose shpirtit përmes këtij objekti; “shtrati i orgazmave” përfaqëson një moment pasioni; “shtrati i ndezur” tregon dëshirën, nxehtësinë e emocioneve ose ndjenjat e zjarrta.
2. Reflektim mbi natyrën e ndjenjave dhe përjetimeve:  
      Përdorimi i një fjale të përbashkët në mënyrë të ndryshme figurative tregon kompleksitetin e përvojës njerëzore. Çdo përsëritje është një hap në rrjedhën emocionale, ku shtrati simbolizon më shumë se thjesht një vend pushimi, një hapësirë ku ndodhin ngjarje të ndryshme shpirtërore dhe fizike.
3. Krijimi i një strukture artistike të brendshme  
      Përsëritja e fjalës në poezi krijon një ritëm të veçantë, duke ndërtuar një varg të brendshëm të tensionit ose të qetësisë. Kjo teknikë e përdorur me qëllim të sjellë lexuesin në një udhëtim emocional, duke ndryshuar kuptimet e “shtratit” në varësi të kontekstit, duke mbajtur një lidhje të brendshme mes tyre.

në përpëlitem shtratit e qetësi s`gjej“fq63

shtratin tmerrësisht të bardhë“fq51

4. Simbolika dhe kontrasti:  
      Përsëritja e një fjale me kuptime të ndryshme krijon kontraste të pasura. Për shembull, “shtrat e bëj shpirtin” është një figurë që flet për ndjenjat e brendshme, ndërsa “shtrat i ndezur” e përshkruan dëshirën ose pasionin e zjarrtë. Kjo përmbledhje kuptimesh ndihmon të kuptojmë kompleksitetin e ndjenjave njerëzore dhe mënyrën sesi ato ndikojnë në jetën emocionale.

Tema e dashurisë zë një hapësirë të madhe në krijimtarinë e Anila Mihalit.Koncepti i dashurisë në rrymat e ndryshme letre artistike ka ndryshuar,është sfiduar dhe është pasuruar me kuptime të ndryshme.Në poezinë post moderne , dashuria nuk është më një ndjenjë e pastër, por është një proçes i ndërlikuar, i pasigurt,çka e sfidon paradigmën romantike tradicionale.
Poezia postmoderne shpesh eksploron kufirin mes realitetit dhe iluzionit .Në poezinë postmoderne koncepti i dashurisë është i lidhur me çmontimin e ideve të qarta të identitetit dhe të rolit në marrëdhënie.Gjithashtu poezitë postmoderne e trajtojnë dashurinë me ironi dhe skepticizëm dhe theksojnë kontraditat dhe mungesën e sinqeritetit.
E parë nga prespektiva e sotme e mënyrës së trajtimit të dashurisë në letërsi le të  Interpretojmë dashurinë në disa vargje ,kësaj here përballë kontekstit të poezisë moderne.

Poezia Dashuria është histori princash.është një vizion romantik idealist, ku dashuria është diçka e mbushur me magji, aventurë dhe ndoshta edhe me pritje të jashtëzakonshme. Në kontekstin e sotëm, ky këndvështrim mund të interpretohet si një thirrje nga ana e autores për të parë dashurinë si një aventurë të veçantë, por edhe si një sfidë për të mos mbetur vetëm në fantazi, por të kuptohet dhe të trajtohet dashuria në mënyrë të shëndetshme e reale.

Në përgjithësi, këto reflektime ofrojnë një këndvështrim më të thellë mbi mënyrën sesi mund të trajtohet dhe kuptohet dashuria në letërsinë dhe kulturën moderne.
Në kohët e sotme, përrallat janë kritikuar për rolin e tyre në formësimin e imagjinatës së fëmijëve, duke promovuar një model të princit dhe princeshës që presin të shpëtohen ose të gjejnë lumturinë në pritje të dikujt tjetër.
Megjithatë, shumë studiues dhe psikologë theksojnë nevojën për përralla që promovojnë vlera të barazisë, pavarësisë dhe vetëmbështetjes. Princeshat që presin princin mund të shihen si një model i vjetër që duhet të rinovohet, duke promovuar figura të fuqishme dhe të pavarura që kërkojnë dashuri të barabartë dhe të ndërsjellë.

Duke pasur parasysh ndryshimet shoqërore, psikologjike dhe filozofike të kohës sonë, autorja Anila Mihali, reflekton tek poezia `Nëse iki

..Liza çudirat i ka lënë teKula Në ujrat e akullta tani krihen kukullat ..fq 95

-duke treguar procesin e rritjes së brendshme, si sfidë, si fuqizim personal dhe si kompleksitet emocional.Liza në botën e çudirave i përket fëminisë së largët, edhe pse pa fëmijërinë bota nuk do kishte kuptim.Por ajo është e vetëdijshme ,se në botën që hapet para saj, kur ajo të largohet nga vendlindja nuk do jetojë më në fantazi,ajo është realiste i pranon ndryshimet ,zhvillimin individual dhe ndryshimet shoqërore ,ndërgjegjësimin e vetes ndaj botës që e rrethon;

Nëse iki .... Ajo botë më tremb pa fëmijëri.

Fjalët janë materiali, brumi që autorja gatuan e sigurt e me finesë ,për të shprehur ndjenjat, emocionin dhe shpirtin e saj [ aspekti introvert i autores ]duke punuar me veten , me shpirtin ,me botën e brendshme për ta shëruar e pasuruar atë;

Plagët i mbaja në duar Duart i lava në lumin e lotëvefq 18

Shpirtin sonte do e zbath , Deri në asht të kungohet;fq 64

lërmë më mirë dhe mua të vdes , më parë se pa fjalë të mbes.fq 73

Poezia e Anilës tregon me modesti se poetët ngjasojnë me njerin tjetrin , por secili është unik në mënyrën e vet.Anila është unike jo vetëm nga introverti i saj por dhe nga mënyra se si ajo përqëndrohet në realitetin e kohës ,në mardhëniet me problematikat e kohës e gjendjet e njerëzve që e rrethojnë, shokë, nëna, gjyshja, bashkëqytetarët, poetët.Në poezinë e saj kombinohen lirshëm , pa sforcim tiparet introverte dhe ekstroverte duke i dhënë krijimtarisë se vet statusin e ambivertit.
Si një shpirt poeteje e dlirtë, e çiltër e brishtë jo vetëm që ka një njohje të mirë të vetes , të botës së brendshme të saj, por eksploron,zbulon dhe vlerëson, reflekton ,godet e shpërthen portat që kufizojnë, ngujojnë e bullizojnë.
Ajo e ndjen dhimbjen , jeton me forcën,me dëshirën, vepron, identifikon ,përditëson ngjarjet si grua, si nënë, si gjyshe si mësuese, si poete , sfidon dhe mbi të gjitha ndërgjegjëson veten dhe lexuesin, e mbi të gjitha ndjesinë e ndërgjegjësimin e të qenit Njeri. Këto i gjejmë të spikatura në poezitë
Ku humbe njeri.
Kohë e çmendur,Nerv femëror,Jo hipokrit me poetin,Zvarritje, Po i mbjellim ikjet,Aftësi ndryshe.

Një element përbërës i poezisë së Anila Mihalit është narrativa,poezitë tregojnë histori,rikthime në kujtesë, në fëmijëri , në të kaluarën e largët,me një ton jo melodramatik por me arsyetim për reflektim.

Elementi narrative është një tipar e veçori në poezinë modern, duke i dhënë asaj një dimension të ri të rrëfimit dhe të përjetimit. Narrativa i lejon poetes të ndërtojë histori të plota, të ngjeshura me kuptime dhe simbolika, duke sfiduar konceptin tradicional të poezisë si thjesht ndjenjë të shprehur në vargje të lirë. 

Një shembull i tillë është poezia “Kthehem si Doruntinë”, ku poetja përdor narrativën për të rrëfyer historinë e një vajze të re që humbet jetën në një ngjarje tragjike. Këtë e ndeshim në poezinë botërore, veprat e poetëve si Pablo Neruda, Emily Dickinson shpesh përmbajnë elementë narrativë, duke ndërtuar histori të brendshme që lidhen me ndjesitë dhe përvojat e tyre personale.

Gërshetimi i elementeve elegjiakë, baladave dhe narrativës në poezinë moderne pasuron gjuhën poetike, duke sjellë në pah dimensione të shumta të ndjenjës njerëzore.
Ky bashkim elementesh lejon poeten të shprehet në mënyrë më të fuqishme dhe më të ndjeshme, duke krijuar poezi që nuk mbeten thjesht pasqyrime të ndjenjave, por edhe histori të gjalla që flasin për jetën, vdekjen, dashurinë dhe humbjen. Në këtë mënyrë, poezia modernë vazhdon të jetë një mjet i fuqishëm i komunikimit emocional dhe kulturor, duke mbajtur gjallë traditën e baladës, elegjisë dhe narrativës

Poetët modernë shpesh herë kthehen në baladat e vjetra dhe personazhet e tyre për t`u frymëzuar prej pasurisë emocionale dhe simbolike që ato përmbajnë. Përdorimi i emrave të personazheve të baladave, si Doruntina,Konstandini është një mënyrë për të ndërtuar një lidhje të ngushtë mes së kaluarës dhe të tashmes. Një shembull i qartë i këtij gërshetimi është poezia “Kthehem si Doruntinë” .Vargjet “Kuajt e reve kanë marrë revan” ose “Era fishkëllen melodi prej ere” janë figura poetike që nxisin ndjesinë e humbjes dhe të largësisë, duke e bërë dhimbjen të tingëllojë në çdo varg. Simbolet e natyrës, si malet që përshpërisin ose era që fishkëllen, janë elemente të baladave që shërbejnë si mbështetje e ndjesisë së përjetshme të kujtimit dhe të dhimbjes së pafundme.Në poezinë moderne, retrospektiva në baladë shërben si një mjet i fuqishëm për të nxjerrë në pah tragjeditë personale dhe kolektive. Përmes figurës së Doruntinës, poetja shpreh dhimbjen dhe përpiqet ta sjellë kujtimin e saj në jetë përmes vargjeve të poezisë . “Në zgavrën e vdekjes, /kënga e Hutinit, digjet si një brengë që nuk shuhet me lot” – kjo është një shprehje e fuqishme e dhimbjes së papërshkruar.
Vargjet “Jam vajza e vogël e Naimit, /me fustan nusërie që kurrë se vesha dot” është një reflektim i brendshëm i humbjes së parakohshme dhe i dëshirës për të mbajtur gjallë kujtimin. Siç shprehet poetja në vargjet e mëposhtme
“Thur unë elegji
me vargun naimjan
për krushq pa nuse që dehur mbetën”,
– poezia moderne e përdor këtë mjet për të ndërtuar një lidhje të fortë mes trashëgimisë letrare dhe ndjesive personale, duke e bërë poezinë një urë të përjetshme mes të shkuarës dhe të tashmes,për të ruajtur e përcjellë ndër breza trashëgimninë kulturore.
Anila Mihali edhe pse një poete me shpirt të brishtë me një poezi në fillimet e saj me tematikën e dashurisë, është një poete me një ekstroversion të dukshëm,një poete edhe pse e brishtë , këtë brishtësi e kthen dhe e bën një mjet të vlefshëm artistik në shprehjen poetike.