Në një botë që shkon me nxitim drejt harresës, ka ende rrëfime që qëndrojnë si kulla – të palëkundura, të vërteta, të folura nga zemra. Dhe në mesin e këtyre rrëfimeve, monografia “Mehanët” shfaqet si një amanet që nuk zbehet me kohën, por ndriçon si fanar në kujtesën tonë kombëtare.
Në një epokë ku e shkruara po bëhet luks, e kujtesa tretet si mjegulla mbi tokën e djegur të historisë së pashkruar, dy emra qëndrojnë përballë kohës si roje të së shkuarës: Ragip Mehanja dhe Miftar Mehani. Ata nuk pranuan të heshtin, kur shumë të tjerë kishin zgjedhur rehatinë e harresës. Ata nuk kërkuan lavdi, por drejtësi për kujtesën. Dhe kjo drejtësi erdhi në formën më të pastër të saj – në formën e një libri.
“Mehanët” nuk është thjesht një monografi. Është një udhëtim nëpër kohë, një lutje për të mos u harruar, një këmbanë që zgjon ndërgjegjen. Është një libër që nuk mbaron në faqen e fundit, sepse zgjatet në mendjen dhe në shpirtin e çdo lexuesi që e ndjen se rrënjët janë më të thella se sa duket në sipërfaqe.
Një trung, shumë degë, një zë
Mehanët nuk janë vetëm një familje – ata janë një kujtim kolektiv, një rrëfim i popullit që ka jetuar midis dhimbjes dhe krenarisë. Ata janë një emër, por njëkohësisht një epokë. Dhe kush më mirë se bijtë e tyre mund të rrëfejnë këtë histori?
Ragip Mehanja, pena e urtësisë dhe e përkushtimit, ka qenë kujdestari i çdo fjale. Ai nuk ka lejuar që asnjë hallkë e prishur e zinxhirit të harrohet. Në duart e tij, faktet nuk janë thjesht informacione – janë gurët me të cilët ndërtohet kulla e kujtesës. Ai e njeh peshën e çdo emri, e vlerëson heshtjen e një dëshmitari të harruar dhe e di se ndonjëherë, edhe një dokument i zverdhur mund të bëhet dritare për një epokë të tërë.
Miftar Mehani, ndërkohë, është zëri i dhembjes dhe i ngulmimit. Ai ka trokitur në dyert e kujtimeve, ka mbledhur copëza të shpërndara në të katër anët dhe i ka bashkuar si një mozaik që nuk le asnjë gur të paprekur. Ai është hulumtuesi që nuk u lodh nga rrugët, që nuk u mposht nga dyshimet, që nuk u ndal as kur përpara kishte mjegull, sepse e dinte se përtej asaj mjegulle ishte drita e të vërtetës.
Një libër që rrëfen përtej fjalëve
Në këtë vepër, çdo kapitull është një dëshmi. Çdo faqe është një plagë dhe një krenari njëkohësisht. Nuk ka stoli të rreme në këtë rrëfim. Nuk ka lavdërime të zbrazëta, por vetëm dhimbje të vërteta, përjetime të thella, dhe kujtime që nuk shuhen.
Ky libër nuk thotë: “Shikoni sa të mëdhenj ishim!”, por klith: “Mos harroni se kush kemi qenë, çfarë kemi vuajtur dhe çfarë kemi ndërtuar me mundin, me gjakun dhe me besën tonë shqiptare!”.
Përmes tij, Mehanët nuk kërkojnë asnjë dekoratë, por ofrojnë një pasqyrë për gjithë ata që duan të shohin veten në rrënjë.
Monografia që bëhet përmendore
Në kohën kur mbiemrat treten në zyrat e gjendjes civile, dhe lidhjet familjare zbehen nën peshën e teknologjisë dhe shpërnguljes, kjo vepër vjen si një përmendore prej fjalësh. Një përmendore jo prej bronzi, por prej kujtimesh. Jo prej guri, por prej emrash që nuk duhen harruar.
Ky është një libër që nuk lexohet vetëm me sy, por me ndërgjegje. Ai kërkon ndalim. Kërkon reflektim. Ai flet jo vetëm për Mehanët, por për gjithë ata që janë ndarë nga rrënjët e tyre, për gjithë ata që duan të gjejnë vetveten duke kërkuar prapa në kohë, në kujtesë, në origjinë.
Një amanet për kah moti
“Mehanët” është një amanet me fletë. Një amanet që vlen më shumë se çdo trashëgimi materiale. Është një pasuri për brezat që do të vijnë – për ata që ndoshta do të jetojnë larg vendlindjes, por që në këtë libër do të gjejnë gurin e parë të themelit të tyre.
Kjo vepër është një thirrje që ngjitet lart si flamur: “Mos i harroni rrënjët tuaja!”. Sepse kush harron prej nga ka ardhur, nuk do të dijë kurrë kah do të shkojë.
Nderim dhe falënderim
Në fund, mbetet vetëm një ndjenjë – mirënjohje. Për punën e palodhshme, për zemrën që nuk u lodh së kujtuari, për përkushtimin që nuk u ndal së kërkuari të vërtetën. Ragip Mehanës dhe Miftar Mehanit u përket nderimi më i thellë. Ata nuk janë thjesht bashkautorë – janë dëshmitarë, ndërtues dhe ruajtës të një trashëgimie që i përket jo vetëm fisit të tyre, por gjithë kujtesës sonë kombëtare.
Ata nuk shkruan vetëm për të treguar kush ishin Mehanët.
Ata shkruan që ne të mos harrojmë kush jemi.
