1- Dihet se çdo poet apo shkrimtar i pastër në ndërgjegje, ka pyetur dhe torturuar veten “Kush jam unë?” për shumë herë. Për shembull, Shekspiri i la të gjithë në qytet, hoqi dorë nga arritjet dhe fama e tij dhe u kthye në fshatin e tij për t’u larguar në vetmi kur gjeti përgjigjen për të. A e gjetët përgjigjen e kësaj pyetjeje apo kur ndaluat së kërkuari përgjigje në brendësinë tuaj? Rifat ISMAILI- Artistët në përgjithësi janë njerëz me ndjeshmëri tē thellë dhe të veçantë, ndaj gjithësecilin intuita e tij e shpie të reflektojë brenda vetes. “Kush jam unë?”- një pyetje e vjetër qëkurse njeriu zhvilloi intelektin dhe aftësoi mundësitë tē ënderrojë, imagjonojē dhe reflektojë. Dikur mund t’ia kem bërë edhe unë vetes këtë pyetje. Tashmë jo më. Koha dhe vitet e jetës, na detyrojnë ta pranojmë veten ashtu si jemi, me të mirat dhe mangësitë që kemi. Një njeri nuk humb asgjë nëse braktis të mira materiale, prona e pasuri, nëse në shpirtin e tij fle mirësia. Jo vetëm Shekspiri, por mjaft njerëz të penës, kanē parapëlqyer të rronin thjesht dhe pa dukje. Në mos gaboj, edhe Tolstoi, edhe pse ishte i pasur, bënte jetë mjaft të thjeshtë. Pra, kur njeriu e pranon veten ashtu siç është, dhe pranon edhe botën përreth, ndal së bëri këtë pyetje.
2-
Gjithmonë ka dy çështje në procesin e të shkruarit dhe ato ndikojnë në fjalë: pengesa dhe kufiri. Si mendoni, a ka madhësi dhe anë të pengesës dhe kufirit në letërsi? Rifat ISMAILI-Mendoj se pengesat i krijojmë po vetë, kjo nga varësia e ambjentit që na rrethon dhe na plazmon si njerëz. Të paktê janë ata që nuk njohin keto dy përkufizime dhe nuk u nështrohen. Gjithsesi, unë si krijues ,personalisht përpiqem të jem antikonformist në jetë dhe në art, dhe mos të kem kufij e pengesa nē letërsinë time. Pa këtë liri dhe emancipim, nuk mund tē bëhet letërsi e mirë.
3-Ne e dinim se njerëzimi u bë viktimë e diktaturës, ideologjive të përkohshme dhe ideve të rreme në shekullin XX. Si rezultat i tij, disa Kombe të Botës u përballën me gjenocid. Bota u bë një lodër dhe pajisje në duart e materialistëve. Megjithatë, është epoka e globalistëve. Ndonjëherë duket se njerëzimi nuk është në gjendje të perceptojë shpejtësinë e ngjarjeve që ndodhin në kohë dhe hapësirë. Në këtë kuptim njeriu është hero apo viktimë e ditëve të sotme?
Rifat Ismaili-Duke analizuar çfarë ndodhi gjatë shekullit të 20 ,dhe siparin me të cilin u hap mijëvjecari i tretë, do të thoja se njerëzimi është në një proces të vazhdueshëm shkatërrimi dhe rigjenerimi. Në këtë proces dominojnë sharlatanizmi dhe ideologjitë mashtruese , dhe njerëzimit i cënohet gjithnjë e më shume e drejta për të jetuar. Pyetjes tuaj nese njeriu i sotëm është hero apo viktimë, do ti përgjigjesha se sot koha e heronjve nuk ekziston, ka njerëz që janë të sensibilizuar dhe shprehin të vërtetën, por shpesh si dëgjon askush, dhe ka të tjerë , që padituria i bën viktima , dhe bien pre e nacionalizmave, urrejtjeve klasore, ideve fetare e antinjerëzore.
4-
Çfarë mendoni ju se cilët nga shkrimtarët apo poetët ishin në gjendje të përshkruanin në librat e tyre realitetin dhe tragjedinë e kohës së tyre? Rifat ISMAILI- Në të gjitha kohët, shkrimtarët janë përpjekur të përshkruajne realitetin e kohës kur kanë jetuar, dhe disa prej tyre edhe janë dënuar me burgim apo edhe gjer me vdekje. Rastet më të njohura janë gjatë luftës së dytë botërore ku mjaft shkrimtarë u persekutuan për idetë e tyre të lirisë ,madje u torturuan dhe u pushkatuan. Por edhe në regjimet komuniste diktatoriale persekutimi i shkrimtarëve ishte i egër dhe mjaft prej tyre shkuan në esil dhe humbën jetën. Është e kotë të përmendim emra, për arsye se janë me qindra e mijëra shkrimtarët që pasqyruan në librat e tyre tmerret dhe tragjeditë e kohës. Njëri prej tyre për shembull është Hemingueji, por edhe Gabriel Markesi pasqyroi luftën në shkrimet e tij. Milan Kundera e mjaft të tjerë shprehën indinjatën e tyre ndaj komunizmit dhe në veprat e tyre i përcollën lexuesit copëza historie nga jeta brenda atyre sistemeve diktatoriale e shtypëse të lirisë.
5-
Siç e dimë se Faulkner ishte një nga përfaqësuesit e mëdhenj të letërsisë amerikane në shekullin e kaluar. Ai krijoi veprën e tij të famshme sepse u ndikua nga një tablo mbresëlënëse. Ndoshta për shkak të kësaj, kur lexon veprën, ndjen një kënaqësi dhe habi të madhe, por tani këto koncepte duket se po zhduken, sikur letërsia dhe kultura e vërtetë janë zbehur dhe vezullojnë nga drita verbuese e mëparshme. A nuk është ajo?
Rifat ISMAILI -Faulkner së bashku me Heminguej jane dy nga eksponentët më të rëndësishëm të letërsisë amerikane të viteve 30 -të, të shekullit të kaluar e më pas. Vepra e tyre la shenja të dukshme në mendjet e lexuesve për forcën dhe magjinë që përcjellin përmes përshkrimit të realitetit, stileve të jetës, por edhe protagonizmit, duke na dhëne tabllo të gjalla të jetës njerëzore me të gjitha dinamikat dhe luhatjet e saj. Romanet e tij më në zë, kanë ardhur gjer në ditët tona duke na vënë në dilemë nëse akoma sot shkruhet siç shkruhej dikur. Duket sikur të mëdhenjtë e letersisë janë shuar, dhe magjia që përcillte leximi ështē zbehur. Ndoshta është e vërtetë, po të mendojmë që jetojmë në kohën e internetit dhe virtualitetit dhe njerëzit po i largohen gjithnjë e më tepër botës së fantazisë dhe dëshirës për të lexuar.
6-
Në botën e sotme moderne, zhvillimi është përmirësuar, përkundër faktit se jeta e heroit të shekullit XXI është bërë më e lehtë, ka dëshmuar se shoqëria njerëzore nuk do ta heqë asnjëherë të metën apo vesin e tij të keq, është luftë. Ndoshta pohimi se historia e njerëzimit është luftë duket afër së vërtetës. Luftërat e pakuptimta të sotme në mbarë botën na tregojnë se vlera e jetës njerëzore po bëhet më pak e rëndësishme përballë armëve të përmirësuara. E shohim gjithnjë e më qartë se të jetuarit në një shoqëri të zhvilluar nuk është lumturi, por rrezik real. Ku është vendi i letërsisë në një situatë kaq të vështirë?
Rifat ISMAILI -Gjithnjē luftërat kanë qenë të pakuptimta, jo vetëm sot. Por njerëzimi që në zanafillën e tij ka praktikuar luftërat për të pasur fuqi territoriale,ekonomike etj. Gjithë qytetërimet e hershme vijnë nga luftërat dhe si rezultat i luftërave, ndaj fjala ” luftë” nuk përbën çudi. Veçse lufta sot është më e sofistikuar dhe armët janë mjaft të rrezikshme. Nëse dikur luftohej me thika, heshta dhe shpata, sot mjafton një buton të shfarosësh njē qytet të tërë dhe kjo përbën trishtim të madh e frikë. Frikë sepse jeta e njeriut është e rrezikuar , madje edhe e vetë globit. Forca të së keqes dëshirojnë të kenë nën sundim gjithçka, dhe këtu pikërisht vlen të ndërhyjë letërsia që nëpërmjet denoncimit të këtyre faktorëve të sensibilizojë opinionin ndërkombëtar, masat e gjera njerëzore, për të ndryshuar sa s’ është vonë.
7-Tani çdo ditë publikohen miliona tekste në disa rrjete të ndryshme sociale. Nuk mund të ketë qenë kurrë kaq shumë tekst i shkruar në historinë e njerëzimit. Pra, sa ka nevojë shoqëria sot për një Shkrimtar dhe Poet profesionist?
Rifat ISMAILI-Përhapja e gjerë e internetit ka mundësuar përfshirjen e një numri të konsiderueshëm njerëzish nëpër rrjetet sociale. Filozofi italian Umberto Eko shpjegoi në njërin prej shkrimeve të tij fenomenin. Nga njëra anë e shoh si pozitive që çdo njeri ka mundësi të shpalosë ndjenjat dhe pasionet e tij në forma të ndryshme nëpërmjet virtualitetit. Komunikimi është lehtësuar dhe janë krijuar kushte për marrëdhenie kulturore dhe ndërveprime të ndërsjella. Falë teknologjisë, u bë e mundur që ne , banues në dy shtete të largët të kemi mundësinë të komunikojmë dhe të ndajmë mendime. Pra, pavarësisht mbingarkesës, fenomeneve negative etj, e shikoj me pozitivitet vazhdën e zhvillimeve aktuale. Dhe roli i shkrimtarit profesionist, në çfarëdo lloj shoqërie për mendimin tim është kyç dhe i domosdoshëm, sepse është zëdhënës i ndjenjave dhe historisë njerëzore duke i përjetësuar në shkrimet e tyre që do të shkojnë drejt së ardhmes.
Intervistoi ;Khosyat RUSTAM Kryeredaktore e gazetës “Bota e Librit” Uzbekistan
