Në historinë e kinemasë shqiptare dhe ballkanike, pak emra shkëlqejnë me dritën që la pas Bekim Fehmiu. Ai nuk ishte vetëm një aktor, por një simbol i krenarisë kombëtare, një artist që e çoi gjuhën dhe shpirtin shqiptar përtej kufijve të Ballkanit, deri në zemër të Evropës dhe Hollivudit. Me një karrierë që sfidoi kohën, kufizimet politike dhe barrierat gjuhësore, Bekim Fehmiu mbeti një nga figurat më të ndritura të artit filmik të shekullit XX.
Jeta dhe formimi
Bekim Fehmiu lindi më 1 qershor 1936 në Sarajevë, në një familje shqiptare nga Gjakova. Familja e tij u shpërngul në Kosovë dhe Bekimi u rrit në një mjedis ku ndjenja kombëtare dhe dashuria për gjuhën shqipe ishte pjesë e përditshmërisë. Që herët, ai tregoi prirje për artin dhe pasion për teatrin, prandaj nuk ishte rastësi që ndoqi studimet në Akademinë e Arteve Dramatike në Beograd, ku shfaqi një talent të jashtëzakonshëm.
Karriera filmike – Nga Ballkani në Hollivud
Fehmiu u bë i njohur në fillim të viteve ’60 në teatrot e Beogradit, ku shkëlqeu me rolet e tij dramatike dhe prezencën unike në skenë. Por ishte kinemaja ajo që i dha famë ndërkombëtare. Roli i tij në filmin “Mbledhësit e puplave” (Skupljači perja, 1967), i regjisorit Aleksandar Petrović, ishte një pikë kthese. Filmi u përzgjodh në Festivalin e Kanës dhe u vlerësua në mbarë botën, duke e vendosur Bekimin në hartën e aktorëve evropianë me ndikim.
Pak vite më vonë, ai u bë aktori i parë nga Europa Lindore që luajti në një prodhim të madh ndërkombëtar — serialin televiziv “Odiseu” (1968), ku interpretoi rolin e legjendarit Odise, përkrah aktores së madhe greke me origjinë shqiptare, Irene Papas. Ky rol e shndërroi Bekimin në një figurë mitike të ekranit, duke e prezantuar me dinjitetin, fuqinë dhe ndjeshmërinë e heroit antik.
Pas kësaj suksesi, Bekimi u ftua të luante në Hollivud, përkrah emrave të mëdhenj si Ava Gardner, Olivia de Havilland dhe Robert Shaw. Edhe pse u përball me vështirësi gjuhësore dhe politike, ai kurrë nuk hoqi dorë nga origjina dhe dinjiteti i tij.
Njeriu pas kamerës – Atdhetari i heshtur
Bekim Fehmiu nuk ishte vetëm aktor. Ai ishte një burrë me parime të forta. Në një kohë kur presioni për t’u përshtatur ishte i madh, Bekimi nuk pranoi kurrë të ndryshonte emrin e tij shqiptar. Refuzoi të fshehte identitetin për favore politike apo komerciale, duke treguar se arti dhe atdheu nuk mund të ndahen. Ai ishte një atdhetar i heshtur, por i vendosur.
Në vitin 1987, në shenjë proteste ndaj shtypjes së shqiptarëve në ish-Jugosllavi, Bekimi vendosi të largohej nga skena dhe nga ekrani. Ishte një akt simbolik që dëshmonte më shumë se fjalët – një akt i një njeriu që i qëndronte besnik popullit të vet, edhe kur kjo do t’i kushtonte karrierën.
Trashëgimia
Bekim Fehmiu u nda nga jeta më 15 qershor 2010, duke lënë pas një trashëgimi që nuk mund të matet vetëm me filma e çmime. Ai la një model qëndrese, krenarie dhe elegance. Një artist që nuk e përdori famën për të ndarë, por për të lidhur kultura, gjuhë dhe njerëz.
Për shqiptarët, Bekim Fehmiu është më shumë se një aktor i madh. Ai është një dëshmi e gjallë se talenti nuk njeh kufij, dhe se gjuha e artit është universale — por kurrë nuk duhet të shkojë në dëm të rrënjëve.
