Shkruan Zymer Mehani
SË SHPEJTI DO TË DALË NGA SHTYPI LIBRI “ARENA E FJALËS” I SHKRIMTARIT Mark Marku
Redaktor: Zymer Mehani.
Recensent: Fadil H. Curri
Dizajni: Albert Zuka
Shtypi: Printing Press, Prishtinë, 2025
Recension për vëllimin poetik dhe eseistik “Arena e fjalës” të poetit Mark Marku
I.
Vëllimi “Arena e fjalës” nga Mark Marku është një përmbledhje e thellë dhe shumëdimensionale që ndërthur poezi dhe ese poetike përmes një zëri të fuqishëm, të përkushtuar dhe shpirtërisht të ndjeshëm. Që nga titujt, lexuesi ndjen qartë se ky autor e sheh poezinë si një mision shpirtëror, kombëtar dhe human, ku fjala nuk është vetëm mjet estetik, por armë, kujtesë dhe lutje.
Dimensioni kombëtar dhe historik
Një pjesë e rëndësishme e poezive të vëllimit janë përkushime për atdheun dhe figurat kombëtare, siç vërehet në titujt: “Kombi”, “I këndoj popullit tim”, “Jam pasardhës ilir”, “Gjergj Kastrioti – Skënderbeu”, “Kënga e lirisë”, “Dua ta kujtoj Adem Jasharin”, “Dardani-çelik e barut” – këto poezi janë thirrje për ndërgjegjësim, përkujtim dhe afirmim të identitetit shqiptar.
Përmes titujve si “Abacia e Oroshit” dhe “Dom Nikollë Kaçorri”, poeti rikthen figurat fetare dhe atdhetare që mishërojnë sakrificën për të shenjtën shqiptare.
Mërgimi dhe vetëdija personale
Tituj si “Udhëtimi i parë, Greqia 1991”, “Selanik- vend i dashur ku emigrova”, “Vend i dashur ku emigrova”, dhe eseja “Emigrantët shqiptarë – të braktisur nga qeveritë…” dëshmojnë për një shpirt mërgimtari, i ndarë mes rrënjëve dhe realitetit të mërgimit. Këto janë rrëfime të ndjera për trishtimin, mbijetesën, krenarinë dhe mallin, ku mërgimtari nuk është vetëm figurë shoqërore, por metaforë e kombit të plagosur.
Lirika personale dhe universale
Poezitë “Për ty, baba”, “Për ty, Tone”, “Dashuria për fëmijët”, “Trëndafili i kuq me erë”, “Të dua”, “Autoportret”, “Lotët e gëzimit”, flasin për lidhjet njerëzore, dashurinë, përkujtimin dhe vetëreflektimin. Këto janë poezi të sinqerta dhe të ndjeshme, që e nxjerrin poetin nga roli i tribunës kombëtare dhe e kthejnë në një shpirt të brishtë.
Esetë poetike dhe filozofike
Esetë si: “Frika – hija e mendjes dhe dritarja e shpirtit”, “Vlera e heshtjes në një botë plot zhurmë”, “Arti i pavarur i fjalës së lirë”, “Dhe një mesazh për brezin e ri” etj., tregojnë për një poet-mendimtar, që i shkon përtej artit të vargut, për të reflektuar thellësisht mbi njeriun, ekzistencën, shoqërinë dhe rolin e fjalës.
II.
Poetika e Mark Markut
Stili
Stili i Mark Markut është i drejtpërdrejtë, emocional dhe shpesh rrëfimtar. Ai nuk synon të komplikohet me struktura të rënda stilistike, por i beson forcës së ndjenjës dhe të mendimit të pastër. Në poezi, ai ndërton ura mes ndjesisë personale dhe realitetit kolektiv, duke u shfaqur si një poet i shpirtit, por edhe i popullit.
Figuracioni poetik
Marku përdor figura të njohura letrare: metafora, personifikime, simbolikë kombëtare dhe natyrore. Fjala “Arena e fjalës” është vetë një metaforë për jetën, betejën, shprehjen. Poezia “Ah, sikur të kisha një grusht të fortë!” është shprehje e shpërthimit emocional dhe revoltës që ndodh përbrenda poetit dhe shoqërisë.
Në poezi si “Për lulet në oborrin tim” apo “Bashkëbisedim me dëborën”, poetika e natyrës dhe dialogu me të shfaqet si mënyrë për të shëruar dhe kuptuar shpirtin.
Metrika dhe struktura
Vargjet janë kryesisht të lira, të ndërtuara më shumë mbi rrjedhën e mendimit dhe ndjenjës, sesa mbi skema metrike të fiksuara. Ky lirizëm modern e lejon autorin të lëvizë lirshëm mes përshkrimit, rrëfimit dhe reflektimit.
Gjuha
Gjuha e tij është e drejtë, e ndjeshme dhe shpesh e fuqishme, pa zbukurime të panevojshme. Ka raste kur përdor gjuhë të përditshme, e herë-herë një gjuhë më të ngritur, sidomos në ese. Dallohet një kujdes për pastërtinë e shqipes dhe për përdorimin dinjitoz të fjalës.
Porosia
Porositë e poetit janë të qarta:
• Ruaje identitetin kombëtar dhe personal.
• Mos harro historinë dhe figurat që sakrifikuan për lirinë.
• Respekto dashurinë, miqësinë, familjen.
• Mos u dorëzo përballë padrejtësisë dhe heshtjes shoqërore.
• Fjala është armë, është bekim, është përgjegjësi.
Përfundim
Vëllimi “Arena e fjalës” është një dëshmi e një krijimtari të ngrohtë, të ndershme dhe të përkushtuar. Mark Marku nuk kërkon të jetë modern për hir të modernes, por u qëndron besnik vlerave themelore njerëzore dhe kombëtare. Poezia dhe esetë e tij janë si gurë kujtese dhe fenerë shprese, në një botë ku fjala shpesh humbet fuqinë e saj. Te Marku, fjala është jetë, betejë dhe shpresë – një arenë ku ndërgjegjja njerëzore lufton për të mbijetuar me dinjitet.
III.
Koleksioni i eseve
Ky grup esesh përfaqëson një mozaik të thellë reflektimesh mbi tema jetike dhe universale që lidhen me natyrën njerëzore, identitetin kombëtar, lirinë dhe kuptimin e jetës. Secila ese ka një stil të rrjedhshëm, të pasur me gjuhë të figurshme dhe mendime filozofike që të bëjnë të ndalosh dhe të mendosh më thellë.
1. “Frika – hija e mendjes dhe dritarja e shpirtit”
Eseja është një analizë poetike dhe filozofike e frikës, ku ajo nuk paraqitet thjesht si një ndjenjë negative, por si një mësuese dhe udhërrëfyese e brendshme. Teksti arrin të kapë atë dualitet të frikës si një armë e dyfishtë — si kufizues dhe si një katalizator guximi. Stili është intim dhe meditativ, duke krijuar një lidhje të fortë me lexuesin.
2. “Emigrantët shqiptarë – të braktisur nga qeveritë e vendit të tyre”
Në këtë ese trajtohet një problem social i madh i Shqipërisë së sotme — emigracioni dhe ndjenja e braktisjes nga shteti. Teksti ka një ton kritik dhe shqetësues, duke u fokusuar në përgjegjësinë institucionale dhe pasojat e një politike të dështuar. Ajo nxit një reflektim të thellë mbi nevojën për ndryshim dhe kujdes për njerëzit që largohen nga atdheu.
3. “Reflektim mbi vetëdijen kombëtare”
Eseja hyn në temat e historisë dhe identitetit kombëtar, duke nënvizuar rëndësinë e njohjes dhe kujtesës historike për ndërtimin e një kombi të fortë dhe të vetëdijshëm. Ajo shpreh një ndjenjë krenarie, por edhe përgjegjësie ndaj trashëgimisë. Mesazhi i saj është i fuqishëm dhe i domosdoshëm në kontekstin shqiptar.
4. “Dhe një mesazh për brezin e ri”
Një apel i ndjerë për të rinjtë që të mos e lënë historinë të harrohet dhe të marrin përgjegjësinë për të ndërtuar të ardhmen.
Eseja përçon një mesazh motivues dhe mbështetës, duke theksuar se njohja e së shkuarës është çelësi i lirisë dhe dashurisë për vendin. Stili është i drejtpërdrejtë dhe frymëzues.
5. “Të ndihesh i lumtur”
Një reflektim i butë dhe i ngrohtë mbi lumturinë si një zgjedhje dhe përvojë e brendshme, jo si një objektiv i jashtëm. Eseja përçmon një filozofi të thjeshtësisë dhe vlerësimit të momentit. Gjuha është e qetë, plot ndjeshmëri, duke sjellë një mesazh pozitiv dhe shpresëdhënës.
6. “Arti autonom i fjalës së lirë”
Një përkushtim për rëndësinë e lirisë së shprehjes dhe fuqinë transformuese të fjalës së lirë si një formë arti. Eseja mbron autonominë e mendimit dhe përgjegjësinë që vjen me këtë liri. Stili është intelektual, me argumente të forta që nxisin respekt dhe reflektim mbi rolin e fjalës në shoqëri.
7. “Gjergj Kastrioti – Skënderbeu, kryeheroi i pavdekshëm i kombit shqiptar”
Një përshkrim heroik dhe me respekt për figurën legjendare të Skënderbeut, si simbol i unitetit dhe rezistencës shqiptare. Eseja përdor një ton krenarie kombëtare dhe frymëzimi, duke kujtuar rolin e Skënderbeut si udhëheqës dhe simbol shpirtëror. Teksti është i pasur me detaje historike dhe emocionale.
8. “Vlera e heshtjes në një botë plot zhurmë”
Një ese filozofike dhe meditimi mbi heshtjen si një fuqi shpirtërore në botën e zhurmës së vazhdueshme. Eseja sfidon lexuesin të reflektojë mbi vlerën e heshtjes, në marrëdhënie me vetveten dhe shoqërinë. Stili është i thellë dhe poetik, duke i dhënë heshtjes një dimension të ri dhe të rëndësishëm.
9. “Nënë – burimi i jetës e dashurisë së pakushtëzuar”
Kjo ese është një homazh i ngrohtë dhe i ndjerë ndaj figurës së nënës, si simbol i dashurisë së pakushtëzuar, mbështetjes dhe sakrificës. Teksti transmeton një ndjenjë mirënjohjeje dhe respekti të thellë, duke e portretizuar nënën si një forcë jetësore që udhëheq dhe mbron familjen. Gjuha është emocionale dhe e sinqertë, duke krijuar një lidhje të afërt me çdo lexues që ka përjetuar këtë marrëdhënie universale.
Përmbledhje
Ky koleksion esesh është një udhëtim i bukur nëpër mendimet dhe ndjenjat njerëzore, në sfidat sociale dhe në dimensionet më të thella të ekzistencës dhe identitetit. Shkrimet kanë një stil të pasur dhe të mirësoxhuar, që përzien ndjeshmërinë personale me reflektimin filozofik dhe kritikën shoqërore. Ato nxisin mendimin, vetëdijen dhe vetëpërmirësimin — si individ, ashtu edhe si pjesë e një kombi.
Janë ese që frymëzojnë, sfidojnë dhe ndriçojnë. Një koleksion i vlefshëm për këdo që dëshiron të kuptojë më shumë mbi frikën, lirinë, historinë, lumturinë dhe fuqinë e fjalës.
