Intervistoi: Erjon Dervishi
Zoti Henze, ju jeni një nga ekspertët e paktë të specializuar për Evropën Lindore dhe Ballkanin Perëndimor në perëndim. Viti 2023 ka zbardhur, duam ta shfrytëzojmë këtë kohë për të folur për të ardhmen e Ballkanit.
Pak vite më parë, vështirë se dikush donte t’ju dëgjonte ju dhe kolegët tuaj konservatorë duke theksuar rëndësinë e forcës ushtarake për ruajtjen e paqes, të gjithë flisnin për paqen pa ushtri dhe për të ardhmen në Evropën paqësore, gjë që vlen edhe për Ballkanin.
Po, fatkeqesisht. Motoja romake që vlen qyshkur “Se vis pacem para bellum” nëse do paqe, përgatitu për luftë. Kjo më kujtonte gjithmonë konferencat naive të çarmatimit në fillim të viteve 1930. Rezultati ishte përfundimisht Lufta e Dytë Botërore. Churchill, të cilin unë e admiroj shumë, e përshkruan këtë shumë mirë në ditarët e tij.
Tani, për fat të keq, është e dukshme për të gjithë botën, Ukraina dhe Siria janë në gërmadha dhe tani fillojnë lojërat në Ballkan, gjë që ishte e parashikueshme tashmë më 24 shkurt 2022.
Dhe BE-ja dhe SHBA –ja po bëjnë sërish të njëjtat gabime. E ke fjalën për autokratë të tipit Putin, këtu për personin e Vuçiçit mund të negociohet.
Fatkeqësisht, ata nuk i dëgjojnë këta njerëz, kështu që nuk e kuptojnë se çfarë duan në të vërtetë. Vuçiç, i inkurajuar nga Putini nuk do të pranojë një marrëveshje për njohjen e shtetit të Kosovës. Megjithatë, nëse Putini do të bjerë, do të bjerë edhe Vuçiç dhe rastësisht, do të bjerë edhe Rama.
Por nuk ka vetëm rrënoja, por rrezikon të thyhet e drejta ndërkombëtare, arritje kulturore e shekujve 19 dhe 20. Një anëtar i përhershëm i Këshillit të Sigurimit të OKB-së filloi një luftë agresioni më 24 shkurt 2022, së bashku me deklaratat se ata synonin një gjenocid në kulturën ukrainase.
Në këtë drejtim, rendi ndërkombëtar i paqes duhet të reformohet. Këshilli i Sigurimit i OKB-së është vjetëruar në strukturën e tij aktuale. Shtetet që duan të të vrasin, me to nuk duhet të negociojmë, -tha kryeministrja e madhe izraelite Golda Meir, të cilën e admirova shumë.
Po Ballkani?
Unë jam shpesh në Ballkan. Unë jam shumë i mërzitur që vendet perëndimore dhe lindore, si shumë OJQ, i trajtojnë vendet e Ballkanit dhe popullsinë e tyre nga lart, në thelb ato trajtohen si fëmijë, një ritraumatizim, përmes modeleve të ngjashme që njerëzit duhej të përjetonin në kohët komuniste dhe tani duan t’u japin këtyre njerëzve të drejtë e leksione për demokraci dhe antikorrupsion, qesharake.
Disa po sillen si guvernatorë, si ambasadorja e SHBA-s Kim në Tiranë. Ata që mbrojnë edhe autokratët e korruptuar në të njëjtën kohë krijojnë distancë shtesë, sjellje destruktive që dëmton Perëndimin dhe paqen në Evropë.
Gjithashtu nuk mund të përjashtohet që shumë përfaqësues dhe ambasadorë të OJQ-ve perëndimore të sponsorizohen nga autokratë vendas. Përveç kësaj, për fat të keq, shumë vende nuk dërgojnë stafin më të mirë në Ballkan.
Përkundrazi, unë besoj se populli i Ballkanit dhe në veçanti kombi shqiptar, i cili është një nga kombet kulturore më të vjetra në botë, po i jep botës perëndimore një mësim të rëndësishëm.
Tashmë me revolucionin e vitit 1992 dhe më pas me luftërat ballkanike, të cilat filluan nga agresorët serbo-rusë në Beograd për gati 10 vjet dhe me fushatat dezinformuese kundër shqiptarëve të udhëhequra nga serbët më pas, tregon se sa elastik dhe sa entuziastë janë shqiptarët për sistemin perëndimor.
Demokracitë në Evropë dhe SHBA kanë dekada që kanë të bëjnë me diktatorë dhe autokratë, përfshirë Ramën dhe Vuçiçin në Ballkan. Kjo krijon një hendek të madh në perceptim midis kombeve në Ballkan.
Opozita properëndimore në Shqipëri, për shembull dëshmon në të kundërt se duhen mbrojtur sinqerisht vlerat demokratike, parimet e qytetërimit si të drejtat e njeriut dhe shteti i së drejtës, qoftë edhe me një kosto të madhe.
Kështu, pjesërisht, këta patriotë të shquar të demokracisë dhe qytetërimit perëndimor margjinalizohen nga mbështetësit perëndimorë të autokratëve, duke kulmuar në vitin 2021 me sulmet ndaj presidentit demokrat Meta dhe mohimin e vizës private të hyrjes së Sali Berishës, babait të integrimit perëndimor të Ballkanit nëpërmjet SHBA-së bazuar në dokumente të falsifikuara të autokracisë.
Nga se varet kjo?
Disa liderë politikë në BE dhe SHBA, por edhe një pjesë e popullatës perëndimore kanë trashëguar demokracinë dhe pasurinë. Këta nuk janë më luftëtarë apo patriotë. Ata shijojnë pushimet dhe apartamentin e ngrohtë.
Ata janë vetëm konsumatorë të kësaj pasurie, janë jashtëzakonisht të ngopur. Ata janë të shpejtë për të shkëmbyer vlerat me iluzionin e sigurisë ose prosperitetit, duke besuar se pavarësisht nëse është Ballkani apo vende të tjera, është e rëndësishme që të ketë mjaftueshëm stabilitet për të ruajtur atë pasuri me këdo.
Një gabim esencial në politikën e jashtme perëndimore që ka çuar në shkatërrimin e Sirisë dhe tani Ukrainës. Do të ishte e rëndësishme të mësonim nga këto gabime tani.
Duhet mësuar se kur një autokraci është përhapur në një vend si në Serbi apo në Shqipëri, populli ka të drejtë ta luftojë këtë autokraci.
De fakto, Shqipëria është e pushtuar nga një grup i vogël, i korruptuar dhe shtyp popullsinë. Një pjesë e madhe po ikën, një pjesë është oportuniste dhe një pjesë e madhe po lufton.
Detyra e Perëndimit është të mbështesë shumicën që lufton kundër autokracisë, që do të thotë gjithashtu gjuhë shumë e qartë dhe përjashtim i autokratëve. Është e papranueshme që BE-ja të përqafoj miqësisht Presidentin e Komisionit, përfaqësuesin e pushtetit ekzekutiv më të korruptuar në Evropë dhe për rrjedhojë edhe përgjegjësin. Çfarë imazhesh janë këto, çfarë efektesh kanë në ndërgjegjen e kombeve në Ballkan.
A është lufta kundër korrupsionit në Ballkan, e cila aktualisht po fokusohet jashtë vendit, a është Shqipëria rruga për të krijuar një të ardhme për rajonin?
Korrupsioni çon gjithmonë në një deformim të të gjithë shoqërisë dhe rrjedhimisht në kaos. Kaos do të thotë luftë, vdekje dhe vuajtje. Lufta kundër korrupsionit është në vetvete e rëndësishme, ne e bëjmë edhe në SHBA dhe Gjermani, por korrupsioni në Shqipëri është një simptomë dhe në të njëjtën kohë pjesë e shkakut.
Simptomë për çfarë?
Nga njëra anë, Shqipërisë i mungon një politikë solide ekonomike, sociale dhe financiare.
Pasojat janë papunësia masive, eksodi masiv, varfëria masive, rritja e inflacionit dhe borxhi i lartë kombëtar.
Shumë shqiptarë duhet të punojnë 3-4 vende pune për të siguruar jetesën e familjeve të tyre, gjë që po rrit ngarkesën fizike dhe mendore të njerëzve. Normat e vetëvrasjes në Shqipëri janë jashtëzakonisht të larta. Shkalla e vdekjeve në Shqipëri është e barabartë me disa nga vendet më të varfra në Afrikë. Vetëm ata që kanë para mund të blejnë shëndetin e familjes. Ky është një grup shumë i vogël prej rreth 7% të shoqërisë.
Kjo rezulton në korrupsion të lidhur me varfërinë. Kjo mund të luftohet vetëm me politika të mira sociale dhe ekonomike dhe jo me gjyqtar.
Problemi tjetër vërtet parësor është se ekzekutivi Rama është një nga organizatat më të korruptuara në botë. Ky është një korrupsion strukturor që kontrollohet nga lart dhe duhet luftuar me të vërtetë ligjërisht. Problemi i vetëm në Shqipëri është se qeveria organizon këtë ekzekutiv të korruptuar. Një organizatë e tillë nuk lufton vetveten.
Në këtë aspekt, nën titullin antikorrupsion në Shqipëri, kundërshtari politik në fund luftohet kundër opozitës properëndimore. Ne e dimë shumë mirë një model të tillë nga Rusia.
Në këtë drejtim, paratë mezi arrijnë te qytetarët për këtë arsye.
Pas 11 vitesh shfrytëzimi të kombit shqiptar, shteti shqiptar është de facto i prishur dhe e mban kokën mbi ujë vetëm me të ardhurat nga transaksionet e parave të zeza, pra investimet e parave të zeza.
Përveç kësaj, janë paratë e taksave të BE-së dhe SHBA-së, të cilat stabilizojnë vendin dhe në këtë mënyrë autokracinë.
Fatkeqësisht, grantet ndërkombëtare nuk janë të lidhura me kushte të tilla si një ligj zgjedhor demokratik, zgjedhje të reja etj.
Ekzekutivi Rama do ta ketë gjithnjë e më të vështirë aksesin në tregun e kapitalit të obligacioneve, sepse niveli i interesit po rritet ndjeshëm.
A ishte sundimi i mëparshëm 11-vjeçar i qeverisë socialiste të Ramës, me ndërhyrjet masive në aktivitetin ekonomik, një shije paraprake e krizës aktuale dhe krizave të mëvonshme?
Unë jam i bindur për këtë.
Por le ta sqarojmë së pari një gjë. Qeveria e Ramës nuk ka asnjë lidhje me socializmin apo socialdemokracinë. Gazeta më e madhe e Evropës e ka thënë me pak fjalë, është një qeveri MAFIA. Ndaj socialistët në veçanti kanë një tendencë drejt strukturave korruptive, siç mund ta shohim sërish me skandalin e korrupsionit në Bruksel.
Duhet të shpjegoni se partia në pushtet Rama e përshkruan veten si parti socialiste dhe nuk është e vërtetë?
Jo. Partia qeverisëse Rama e ka përfshirë fjalën socializëm në statutet e saj partiake, por siç thonë në Gjermani dhe Shqipëri: “Dokumenti është i durueshëm”.
Qëllimi i socialdemokracisë është një shoqëri solidare dhe pluraliste në të cilën të gjithë gëzojnë të njëjtat mundësi dhe të njëjtin nivel lirie dhe mirëqenieje politike. Pra, nuk bëhet fjalë për marrjen e një pozicioni të kundërt me kapitalizmin, por për të drejta të barabarta, emancipim dhe prosperitet për të gjitha pjesët e shoqërisë.
Pas 11 vitesh aksionizëm të Ramës, Ballës, Veliajt dhe luftëtarëve Alibeaj, Basha dhe Tabaku, Shqipëria është në humnerë, ndaj asnjë objektiv nuk është arritur, përkundrazi, vendi po vdes nga uria, njerëzit po ikin apo vdesin, shumë gra abuzohen vetëm që të gjejnë punë.
Veprimtaria qeveritare e Ramës karakterizohet nga një rritje eksponenciale e korrupsionit në ekzekutivin e tij, pastrim parash, trafik droge, varfërim i pjesëve të mëdha të shoqërisë, shumica e shqiptarëve kanë nevojë për disa vende pune, familjet po copëtohen, vendi po preket gjithnjë e më shumë.
Vendi mund ta mbajë veten vetëm me ndihmën nga jashtë dhe kreditë nga tregu ndërkombëtar i kapitalit. Megjithatë, kjo nuk është një situatë e qëndrueshme dhe nuk krijon asnjë perspektivë për familjet dhe të rinjtë shqiptarë.
Emigrimi masiv i punëtorëve të kualifikuar shqiptarë po çon gjithnjë e më shumë në një impuls të ekonomisë reale dhe të gjithë sistemit social dhe shëndetësor. Në fund, ajo që mbetet në Shqipëri janë kriminelët dhe të moshuarit që nuk duan të largohen më nga shtëpitë e tyre nëse nuk ndryshon diçka thelbësore në Shqipëri.
Në planin afatgjatë, edhe pjesa tjetër e shqiptarëve do të emigrojnë. Arsyeja, sistemet sociale dhe shëndetësore po bëhen gjithnjë e më keq.
Çfarë lidhje ka kjo me lirinë, lumturinë, prosperitetin, mundësitë e barabarta? Asgjë.
Partia Rama në pushtet është një parti thjesht zyrtare e fokusuar në stabilizimin e pushtetit të administratës Rama. Për sovranin kujdesen, siç themi ne në Evropë, “bukë të vogla” dhe punë të vogla, por kjo nuk mund të organizojë një të ardhme për individin.
Në fakt, Shqipëria është një qeveri narko, pra një kleptokraci, siç e njohim mjaft mirë nga Afrika dhe Amerika Latine.
A mund të pengohet ky zhvillim dhe nëse po, si?
Shqipërisë i duhet fillimisht një qeveri e re. Kush është i denjë dhe i jeton parimet qytetëruese, qeveria është shërbëtori i parë i shtetit.
Qeveria aktuale nuk përfaqëson interesat e shumicës së popullsisë shqiptare dhe as nuk ka legjitimitet për të përfaqësuar popullin shqiptar.
Nuk ka legjitimitet?
Në fakt, dy zgjedhjet e fundit parlamentare në Shqipëri u manipuluan masivisht për të mirën e partisë në pushtet Rama, OSBE dhe institucione të tjera kanë raportuar gjerësisht për këtë.
Shërbimet e huaja të sigurisë kanë në dispozicion një material të gjerë, kështu që asnjë ambasador në Shqipëri nuk mund të pretendojë të kundërtën.
Gjithashtu, zgjedhjet e fundit parlamentare u zhvilluan në bazë të një ligji zgjedhor antidemokratik. Pavarësisht ndërhyrjes së SHBA-së, Evropës dhe Komisionit të Venecias.
Atëherë do të duhej të reagonte shteti ligjor në Shqipëri?
Shteti i së drejtës është gjithashtu jofunksional në Shqipëri. Arsyeja është një reformë ligjore jashtëzakonisht e dëmtuar dhe gjyqësori nuk mund të veprojë në vakum ligjor, është nën kontrollin e ekzekutivit/legjislativit. Në këtë drejtim, heqja e zgjedhjeve të manipuluara nuk mund të ndodhë në Shqipëri, të paktën jo nën regjimin e qeverisë aktuale. Në Shqipëri duket shumë qartë se ideologjia e fizibilitetit ka kufijtë e saj.
Çfarë doni të thoni me këtë?
Nëse një demokraci dhe shtet kushtetues, si në Shqipëri, është dëmtuar në një masë të tillë, nuk mund ta eliminojë më vetë situatën antidemokratike.
Pastaj funksionon vetëm, si më 12 shtator 1980 në Turqi nën drejtimin e shefit të shtabit Evren përmes një grushti ushtarak, një e keqe e vogël që parandalon një të keqe edhe më të madhe, apo si në revolucionet e 1989-ës në Evropën Lindore.
Siç tha Kennedy dikur, unë citoj: “Ai që e bën të pamundur një revolucion paqësor, e bën të pashmangshëm një revolucion të dhunshëm”.
Zgjedhjet vendore janë në Shqipëri në maj, shteti i së drejtës është ende jofunksional dhe nuk ka ligj zgjedhor demokratik dhe qeveria Rama ka riorganizuar zonat elektorale, sigurisht në dobi të saj.
Kështu që do të shohim se çfarë do të ndodhë.
Dhe si duhet të vazhdojë atëherë?
Kur falsifikimi ndodh sërish në bashkitë ku sundon partia në pushtet, shpërndahen dhurata me para në formë pune dhe porosie, d.m.th manipulohen zgjedhjet, u bëhen presion njerëzve.Kjo tregon se demokracia nuk ekziston më në Shqipëri, pastaj Shqipëria duhet të kthehet në një situatë si në 1992.
Në teorinë politike të teoricienëve klasikë të traktateve liberale, si Thomas Hobbes, vetë-justifikimi është justifikimi i parë i pushtetit shtetëror, demokracia dhe shteti i së drejtës ekzistojnë në Shqipëri; ndaj jo të gjithë në Shqipëri vrasin veten ose largohen nga vendi.
Pra, nëse kjo strukturë rregullore nuk funksionon më në Shqipëri. A ka vetëm mundësi që qeveria jolegjitime e Ramës të shpallë zgjedhje të reja dhe të hartojë paraprakisht një ligj zgjedhor demokratik, me të gjitha partitë politike, siç është provuar tashmë në vitin 2019? Nëse kjo nuk ndodh, populli shqiptar do të detyrohet të veprojë ose nëpërmjet një referendumi, një mjet legjitim, ose duhet të bazohet në citimin e Kenedit, siç ishte në 1992.
Kthehemi në Kosovë: Luftë apo paqe në 2023?
Që nga viti 1991 është bërë e qartë se qeveria qendrore jugosllave e dominuar nga serbët nuk ishte e përgatitur të pranonte shpërbërjen e shtetit multietnik të dëshiruar nga shumica e republikave pa marrë kundërmasa të dhunshme.
Ndërsa Sllovenia dhe Kroacia ishin në gjendje të grumbullonin mjaftueshëm substancë të tyre për të vërtetuar pretendimet e tyre për sovranitet, dhe udhëheqja jugosllave kuptoi shpejt se ato nuk do të mjaftonin për të parandaluar shkëputjen, situata në Bosnje-Hercegovinë ishte tashmë e ndryshme: E fortë ekonomikisht.
– Interesat industriale, afërsia relative me bazën strategjike dhe përbërja multietnike e popullsisë me një grup të fortë etnik serb ishin arsyet kryesore të përpjekjes së dhunshme të udhëheqjes jugosllave për ta mbajtur këtë republikë në federatën shtetërore, me ekzekutimin e krimeve masive lufte nga qeveria në Beograd.
Komuniteti ndërkombëtar ndërhyri vetëm pasi shkeljet e të drejtave të njeriut në Bosnje, të cilat tashmë njiheshin nga Sllovenia dhe Kroacia, u përshkallëzuan dhe më në fund u kërcënua shfarosja e një pakice të tërë etniko-fetare.
Marrëveshja e Dejtonit në vitin 1995, e cila më në fund njohu sovranitetin e Bosnjës nga të gjitha anët, erdhi vetëm pasi Perëndimi kishte ofruar mbështetje ushtarake për Kroacinë dhe muslimanët boshnjakë dhe ndërhyri në vetë konfliktin. Para kësaj, angazhimi i OKB-së në formën e masave diplomatike dhe forcës paqeruajtëse UNPROFOR kishte dështuar në rrethana kthjelluese dhe ndonjëherë dramatike.
Siç dihet, gjërat ishin edhe më të komplikuara në rastin e Kosovës: Ish-republika përbërëse u inkorporua në republikën serbe në vitin 1987 dhe udhëheqja serbe ushqeu sistematikisht mitin e zemrës historike serbe. Shumica shqiptare u privua masivisht nga e drejta e të drejtës.
Përveç kësaj, duke pasur parasysh shumicën shqiptare në Kosovë dhe në dritën e paqëndrueshmërisë relative të mjedisit shtetëror, i cili ishte bërë veçanërisht i dukshëm në Shqipëri në vitin 1997, si dhe pakicave të rëndësishme shqiptare në Maqedoni, për shembull, komuniteti ndërkombëtar u përball me këtë problem, sepse një konflikt i përshkallëzuar në Kosovë de facto vuri në pikëpyetje stabilitetin e të gjithë rajonit në një masë të paprecedentë.
Kjo përfundimisht lindi si rezultat i politikës së vazhdueshme të represionit serb, e cila vazhdimisht mohonte të drejtat e pakicës kosovare, dhe dëshirën e popullatës shqiptare për liri dhe pavarësi, e cila po rritej në të njëjtën masë.
Komuniteti ndërkombëtar fillimisht reagoi me përpjekjet e ndërmjetësimit diplomatik, të cilat në fund duhej të përforcoheshin me kërcënimin e përdorimit të forcës ushtarake për shkak të qëndrimit të palëkundur të Serbisë.
Si rezultat, qeveria jugosllave ndoqi një strategji dypjesëshe: Përshpejtimin e krijimit të një fakti të kryer në Kosovë dhe vonimin e masave nga bashkësia ndërkombëtare.
Sot mund të merret si e mirëqenë se negociatorët serbë në Rambuje nuk kishin mandat për të pranuar një zgjidhje miqësore perëndimore, ndërsa në Kosovë u nis “Operacioni Patkoi”, i cili kishte për qëllim edhe shtypjen e UÇK-së dhe krijimin e zonave “të pastra” etnike, pra fakti i kryer.
Në të njëjtën kohë ishin llogaritjet serbe se një mandat i Këshillit të Sigurimit të OKB-së, i cili përgjithësisht konsiderohej i nevojshëm për ndërhyrje ushtarake nga komuniteti ndërkombëtar, nuk do të vinte për shkak të mbështetjes së aleatit në Moskë. Vetëm kur operacioni i NATO-s e bëri të qartë se Gjermania dhe SHBA deklaruan se kjo padyshim nuk po funksiononte, se qëllimet e tyre strategjike nuk ishin më të arritshme, se aleanca nuk mund të ndahej dhe se kërcënohej shkatërrimi i tyre ekzistencial, ata lëshuan pe.
Nga këto ngjarje mund të rrjedhin disa njohje:
1. Njohje nga ngjarjet e asaj kohe dhe zhvillimi në Ukrainë janë se forca ushtarake është të paktën ende e nevojshme në Evropën e shekullit të 21-të për të ndaluar dhunën kundër pakicave dhe shkeljen e të drejtave të njeriut. Kjo vlen veçanërisht për Ballkanin.
2. Serbët donin të pengonin zgjedhjet lokale në veri të Kosovës, të cilat u bënë të nevojshme pasi të gjithë zyrtarët serbë u larguan nga institucionet kosovare në fillim të nëntorit 2022. Ata u tërhoqën si nga parlamenti ashtu edhe nga qeveria. Katër kryetarët e bashkive në veri të vendit kanë dhënë edhe dorëheqje. Disa qindra policë serbë u larguan nga forca policore kosovare, ashtu si edhe gjyqtarët serbë që nuk punojnë më në veri të Kosovës.
Bojkoti i institucioneve kosovare ishte një reagim ndaj planit të Albin Kurtit për ndalimin e targave të lëshuara nga autoritetet serbe në Kosovë dhe shkëmbimin e tyre me ato kosovare. Për Kurtin, kjo është një çështje themelore e “reciprocitetit”, sepse Serbia nuk i pranon targat kosovare; për presidentin Vuçiç dhe serbët e Kosovës bëhet fjalë për përgatitjen e “spastrimit etnik”.
Ndërkohë qeveria në Prishtinë i ka shtyrë të dy projektet – zgjedhjet lokale dhe vendosjen e targave të reja – ndoshta nën presionin e BE-së dhe mbi të gjitha të SHBA-së. Tani edhe perëndimi po kërkon që Serbia të zbusë tensionin. Por për momentin nuk duket kështu. Duke parë zhvillimet në vitet 1990, mund të shohim shumë mirë se Perëndimi po bën të njëjtat gabime. Besohet se Beogradi po dorëzohet, por nuk është kështu. Ashtu si Putini, Vuçiç është shumë i drejtpërdrejtë në strategjinë e tij.
Si mund të kuptohet kjo?
Gjenerali Milan Mojsilović ishte më 5 gusht 2019 në Moskë, ku ka diskutuar dhe votuar edhe për mbështetjen e ushtrisë ruse për sfidat në Kosovë. Pak kohë më vonë, Vuçiç mori medaljen më të lartë të Rusisë nga Putin në Beograd.
“Rusia si partner strategjik do të vazhdojë të na mbështesë në shumë mënyra”, tha shefi i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Serbe, gjenerali Milan Mojsiloviç, duke shpjeguar se kemi mbështetjen e ushtrisë ruse për sfidat në Kosovë dhe Metohi.
Ai më tej tha se në Moskë kanë analizuar në mënyrë specifike situatën në Kosovë dhe Metohi dhe ka thënë se lëvizjet e njëanshme të Prishtinës kërcënojnë situatën e sigurisë.
“Kemi marrë mbështetje nga udhëheqja ushtarake ruse teksa punojmë në lidhje me Kosovën. Sigurisht, siguria e serbëve është veçanërisht
e rëndësishme për ne, jo vetëm në veri të Kosovës dhe në Metohi, por në mbarë krahinën”, tha ai.
Ish-kryeministri i Kosovës Ramush Haradinaj i është përgjigjur deklaratës së shefit të Shtabit të Përgjithshëm të Forcave të Armatosura të Serbisë se Serbia ka mbështetjen e ushtrisë ruse për sfidat në Kosovë.
Haradinaj ka shkruar në Facebook se i ka kujtuar Mojsiloviçit, të cilin e quajti “komandant i ri i ushtrisë së vjetër famëkeqe të Serbisë”, se “Milosheviçi mendonte njësoj, por ia doli keq”.
Dhe çfarë bëri BE-ja? Mojsiloviçit i është ofruar mundësia për të marrë pjesë në bisedimet e mbajtura nga NATO dhe institucionet e tjera në Bruksel në disa raste. Prandaj, Moska dhe Beogradi u lejuan të hidhnin një vështrim zyrtar në arkitekturën e sigurisë së NATO-s dhe BE-së. Një veprim problematik i BE-së dhe NATO-s.
3. Kjo sjellje e komunitetit ndërkombëtar në vitet 1990 për fat të keq po përsëritet momentalisht, gjë që mund të shihet në veprimet e pafuqishme të përfaqësuesit të politikës së jashtme të BE-së Joseph Borell apo veprimet jokreative të përfaqësuesit të SHBA-së, Escobar.
Veprim i ngathët, a nuk është pak i spikatur?
Më 17 shkurt 2008, Kuvendi i Republikës së Kosovës shpalli në mënyrë të njëanshme pavarësinë, pra kundër vullnetit të Serbisë.
Siç kishin bërë më parë Kroacia, Sllovenia, Maqedonia, Mali i Zi dhe Bosnje-Hercegovina.
Kushtetuta e Kosovës hyri në fuqi më 15 qershor 2008, me të cilën u vendos statusi sovran i vendit.
Serbia refuzoi të jepte pëlqimin për pavarësinë e Kosovës. Më 15 gusht 2008, ministri i Jashtëm serb Vuk Jeremiç parashtroi një ankesë në Kombet e Bashkuara dhe shprehu dëshirën për një mendim nga gjykata ndërkombëtare e drejtësisë. Kjo nismë u miratua më 8 tetor 2008 me 77 vota pro, 74 abstenime dhe gjashtë vota kundër.
Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë sqaroi se shpallja e njëanshme e pavarësisë së Kosovës nuk bie ndesh me të drejtën ndërkombëtare.
Vendimi u shpall më 22 korrik 2010 nga presidenti i gjykatës, Hisashi Owada.
Në këtë drejtim, nuk mund të ketë hapa të mëtejshëm prapa nga ky vendim. Escobar dhe të tjerët duket se po e shpërfillin situatën ligjore, një dështim real të politikës së jashtme të SHBA-së dhe BE-së dhe veprimet nuk ka gjasa të koordinohen me presidentin Biden, i cili është një mbështetës i madh i Kosovës.
Dhe tani, cila është mënyra alternative e veprimit?
Nga njëra anë, situata aktuale sipas të drejtës ndërkombëtare duhet të pranohet nga të gjitha palët. Nëse është kështu, nuk mund të ketë zgjidhje.
Nëse do të ishte kështu, njeriu do të duhej të binte dakord për atë që po ndodh realisht. Sigurisht që në radhë të parë bëhet fjalë për mbrojtjen e pakicave përkatëse në territorin shtetëror serb dhe mbrojtjen e pakicave serbe në territorin e Republikës së Kosovës.
Nëse është kështu, një zgjidhje mund të gjendet, pasi ne gjermanët negociuam me RDGJ në fillim të viteve 1970 dhe me Danimarkën në mesin e viteve 1950. Rastësisht, projektet shumë të suksesshme dhe përmbajtja e tyre mund të transferohen lehtësisht në situatën në Ballkan.
Zgjidhja e konfliktit përbëhet nga dy pjesë:
1. Duhet të ekzistojë një traktat bazë ndërmjet Serbisë dhe Kosovës, në bazë të të cilit të njihet sovraniteti i ndërsjelltë shtetëror.
Pikat e mëposhtme duhet të përcaktohen dhe të garantohen:
a. Zhvillimi i marrëdhënieve të mira fqinjësore në baza të barabarta.
b. Të dy shtetet janë të përkushtuara ndaj parimeve të OKB-së, BE-së dhe NATO-s.
c. Të dy shtetet marrin përsipër të përmbahen nga përdorimi i forcës në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve. “Paprekshmëria e kufijve” nuk përjashton ndryshimin e kufijve me marrëveshje të ndërsjellë.
D.m.th. asnjë nga dy shtetet nuk mund të përfaqësojë tjetrin ndërkombëtarisht.
e. Të dy shtetet marrin përsipër të marrin pjesë në procesin e ringjalljes së KSBE-së dhe të çarmatosin vendet e tyre nën kontrollin e OKB-së.
f. Të dy shtetet bien dakord që sovraniteti është i kufizuar në territorin e tyre dhe se ata do të respektojnë autonominë dhe pavarësinë e njëri-tjetrit në çështjet e brendshme dhe të jashtme.
g. Shkëmbim i përfaqësive/ambasadave të politikës së jashtme.
h. Çështjet e pronës dhe dëmshpërblimet duhet të trajtohen veçmas.
i. Ratifikimi dhe hyrja në fuqi në TM1 2024.
2. Ky traktat duhet të plotësohet me një traktat për mbrojtjen e ndërsjellë të pakicave:
a. Njohja e etnisë dhe kulturës shqiptare, serbe ose boshnjake është e lirë dhe nuk mund të kundërshtohet apo shqyrtohet nga Serbia dhe Kosova.
b. Pjesëtarët e pakicave përkatëse duhet të kenë mundësinë të përdorin gjuhën e dëshiruar, të folur dhe të shkruar.
c. Pakicave përkatëse nuk u jepet asnjë e drejtë e veçantë. Konfirmohet rrëfimi i lirë ndaj grupit etnik përkatës si dhe barazia para ligjit dhe e drejta për trajtim të barabartë si dhe njohja e interesit të veçantë të pakicës përkatëse për ruajtjen e lidhjeve të tyre fetare, kulturore dhe profesionale.
D.m.th. nëse nuk e kanë bërë tashmë këtë, të dy shtetet do të aderojnë në konventën në kuadër të Këshillit të Evropës për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare të vitit 1995 në marrëveshje me BE-në dhe do ta shpallin këtë konventë një pjesë integrale të traktatit bazë.
3. Përveç këtyre marrëveshjeve, duhet të ketë një vendim të veçantë nga BE-ja që bisedimet për anëtarësim me BE-në të fillojnë edhe me Republikën e Kosovës. Kjo do të ishte baza për një zhvillim të Ballkanit të orientuar drejt së ardhmes në familjen e kombeve të qytetëruara dhe një derë e madhe për integrimin e Serbisë dhe Republikës së Kosovës në BE.
Zoti Henze, faleminderit shumë për intervistën.
Sipas diktimit të zotit Henze; el_He, ried/sa; Berlin, 010322
