e di
se është gabim
ta dënosh jetën
është mëkat
por unë këtë e bëra
nuk festova ditëlindje
nga 14 dhjetori ’74
ditëlindja ime përkon
me vdekjen e babait tim
kur i mbusha njëzet e një pranvera
nga 20 marsi ’99
asnjëherë nuk hyra në valle
edhe kur nxënësit kërkonin nga unë
nuk hyra në valle
as në dasmat e vajzave dhe djemve
lufta m’i pezulloi
që nga ajo ditë
kur vëllai ra në altarin e lirisë
e di
që jetën time e dënova
por të tjerëve nuk ua ndalova
kam thënë të rinjtë le të vallëzojnë
e le të kënaqën
le t’i gëzohen lirisë aq shumë të pritur
e di
mbase pa të drejtë
e dënova jetime time
jam pajtuar kështu të rrugëtoj
me kryeneçësinë time
e di…
Poezia “E KAM DËNUAR JETËN” ka një ton të thellë, të rëndë dhe shpreh një ndjenjë të përgjegjësisë për një jetë që ka shkuar përmes momenteve të vështira dhe ngjarjeve tragjike. Ajo shpreh një ndjenjë të thellë të kujdesit dhe vuajtjes, e shfaqur përmes ngjarjeve personale të poetit Qazim Berisha. Kjo poezi mund të analizohet duke u përqëndruar në disa elemente thelbësore të strukturës, stilit dhe tematikës.
Këtu po paraqesim disa elemente thelbësore të poezisë, duke përdorur një qasje teoriko-letrare:
1.Titulli:
Titulli “E KAM DËNUAR JETËN” tregon që autori ka ndërgjegjësi dhe ndjenjë mbi rrugën që ka zgjedhur për jetën e tij. Ai është një deklaratë e fuqishme që tregon se autori ka ndërmarrë një qëndrim ndaj jetës së tij. Titulli i përcakton temën kryesore të poezisë.
2.Forma dhe struktura:
Poezia ka një strukturë të qartë me vargje të shkurtra dhe ndërthurje të temave. Kjo e bën më e përshtatshme për të shprehur ndjenjat e thella dhe personalitetin e autorit.
3.Koha dhe hapësira:
Autori përdor kohën dhe hapësirën për të lidhur ngjarjet dhe për të sjellë kontekstin e jetës së tij. Ngjarjet nga 14 dhjetori ’74 dhe 20 marsi ’99 janë të përmendura për të theksuar momente të rëndësishme në jetën e tij (dy vdekje:babai dhe vëllai dëshmor).
3.Lirizmi dhe stili:
Poezia përdor një lirizëm të thellë dhe një stil të të rrëfyerit të ndjenjave personale. Fjalkëmbimi shpreh mëshirë dhe vetëdije mbi gabimet dhe zgjedhjet e bëra.
Stili i poezisë është i thjeshtë dhe i drejtë. Autori përdor një gjuhë të qartë për të shprehur ndjenjat dhe përjetimet e tij. Fjalitë e shkurtra dhe përdorimi i shprehjeve të forta ndihmojnë në shprehjen e thellësisë së emocioneve.
4.Motivi i dënimit:
Një nga temat kryesore është ndjenja e dënimit për jetën. Autori pranon se ka dënuar jetën e tij, por përpiqet të shprehë ndjenjën e tij të përgjegjësisë për këtë veprim.
5.Tematika:
Tema kryesore e poezisë është ndikimi i ngjarjeve të jetës mbi autorin. Ai përjeton ndjenja të konfuzionit, humbjes dhe dënimit për vendime që ka marrë. Tematika përfshin edhe ndjenjat e lidhura me humbjen e të dashurve dhe ngjarjet historike të shqiptarëve (nga vdekja e babait deri te Lufta e Kosovës, kur vëllai i tij prof. Selim Berisha ra dëshmor).
6.Ngjarjet dhe personat:
Ngjarjet e ndryshme, si vdekja e babait, konfliktet dhe lufta (rënia dëshmor e vëlla Selimit), ndikojnë në jetën e autorit dhe formojnë perceptimin e tij për jetën.
Në poezinë “E KAM DËNUAR JETËN”, poeti Qazim Berisha përdor disa figura letrare për të pasqyruar më mirë ndjenjat dhe për të sjellë ndryshimet dhe vuajtjet në jetën e autorit. Këtu janë disa nga figurat letrare të përdorura në poezi:
- Metafora:
“ta dënosh jetën / është mëkat” – Përdorimi i metaforës ka shërbyer për të përshkruar dënimin e jetës si një mëkat shpreh ndjenjën e rëndësisë të këtij vendimi. - Hiperbola:
“nuk festova ditëlindje” – Përdorimi i hiperbolës është bërë për të theksuar se autori nuk ka festuar ditëlindjen për një periudhë të gjatë, duke treguar se ai është nën ndikimin e një dhimbje të thellë. - Aliteracioni:
“jam pajtuar kështu të rrugëtoj / me kryeneçësinë time” – Përdorimi i zbatuar i tingujve të njëjtë në fjalë ka shërbyer për të theksuar një vendim apo gjendje (tingujt “j” e “t”).
4.Paralelizmi:
- “ditëlindja ime përkon / me vdekjen e babait tim” – Përdorimi i strukturës së njëjtë në dy vërshime është bërë për të lidhur një ngjarje personale me një tjetër, duke krijuar një lidhje thelbësore midis tyre.
5.Simboli:
Datat specifike, si ditëlindja e autorit dhe datat e ngjarjeve të rëndësishme, shërbejnë si simbole që lidhin kohën me emocionet dhe përvojat. Vallja dhe vallet në dasma simbolizojnë lirinë dhe kënaqësinë, të cilat autorit i janë mohuar nga ngjarjet tragjike.
“valle”, “dasma”, “altari i lirisë” – Përdorimi i simboleve ka shërbyer për të përshkruar ngjarje të rëndësishme në jetën e autorit, duke shtuar një dimension më thelbësor në poezi. - Paradoksi:
“e di / mbase pa të drejtë / e dënova jetime time” – Përdorimi i paradoksit ka shërbyer për të shfaqur kontradiktat e ndjenjave të autorit, duke pranuar dhe duke mohuar njëkohësisht përgjegjësinë për vendimet e tij.
Përdorimi i këtyre figurave letrare ndihmon në pasqyrimin e ndjenjave të thella dhe konflikteve të autorit, duke e bërë poezinë më thelbësore dhe komplekse në aspektin letrar.
6.Përfundimi:
Poezia përfundon me një lloj kuptimi dhe pranimi të fatit. Autori ka ndërmarrë një rrugëtim personal dhe ka pranuar vendimet e tij, megjithatë, ndjenja e dënimit dhe humbjes mbetet në thelbin e tij.
Në përfundim, autorit i duket se ka dënuar jetën e tij, por nuk ka ndaluar të tjerët të gëzojnë lirinë. Ky kontrast shpreh një lloj konflikti dhe vuajtjeje brenda tij.
Poezia përcjell ndjenja të forta personale dhe historike, dhe trajton temat e humbjes, dënimit dhe pranimin e fatit me një stil të thjeshtë, por thellësisht emocional. Poezia shfaq një reflektim të thellë mbi jetën dhe vlerat, duke përdorur ngjarje konkrete për të shprehur një ndjenjë të thellë përgjegjësie dhe vuajtjeje personale.
Fare në fund, shfrytëzojmë rast ta përshëndesim mikun tone poet, prof. Qazim BERISHA, duke I dëshiruar çdo të mire në familjen e tij atdhedashëse!
Zymer Mehani, Besianë, më 22 janar 2024
